Mother’s Knowledge, Attitude, and Practice on Oral Health
           Original Article
 

Abstract       

Jafari A1 Gaeini P1 Fallah M1 Pirooz Hashemi B2 Zangooei  M2 Koohpayehzadeh J2,3*   1. Research Center for Caries Prevention (RCCP), Dental Research­ Institute, Department of Community Oral Health,‎ School of Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran   2. Saveh University of Medical Sciences, Saveh, Iran   3. Department of Community Medicine, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran   Corresponding Author: jkuhpayeh@yahoo.com

Background: Children learn oral hygiene from their parents. We conducted a study on parent’s knowledge, attitude and practice on oral health in Saveh City, in primary schools.   Materials and methods: In this study, a standard questionnaire was used to evaluate mother’s knowledge, attitude and practice of on oral health. Mothers of 735 students in 16 primary schools (randomly selected) in Saveh were participated. Mother's knowledge, attitude and practice level were measured by 11, 9 and 5 questions with 36, 36 and 20 scores respectively. Chi-Square tests and ANOVA were used to analysis data.   Results: The results showed that mothers had a mean scores of 19.29 (± 0.214), 23.52(±0.142) and 10.69 (69 0.119), in knowledge, attitude and practice respectively. There was a significant and direct relationship between knowledge and attitude, and also between knowledge and behavior levels (P<0.001). About 80% of the mothers brushed once or twice a day, and 90% of mothers used fluoride toothpaste. Daily use of dental floss was very low. About two-thirds of mothers only went to dental offices if they had problems. There was a significant and direct relationship between mother's education with their knowledge, attitude and performance (P<0.001). There was no relationship between mother's age and gender of students with their knowledge, attitude and performance levels.   Conclusion: It is necessary to improve information of mothers, especially who are less educated to get better oral health behavior by information brochures, holding training classes and free dental examination services.      Keywords: Knowledge, Attitude, Practice, Oral Health, Student.

 
 

 
دانش، نگرش و عملکرد مادران در باره سلامت دهان
چکیده                                                                                                                                   تحقیقی                                                                               

زمینه و هدف: والدین الگویی برای کودکان خود هستند و ﻛﻮدکان رفتار ﺳﻼﻣﺖ دﻫﺎن را از واﻟﺪﻳﻦ خود ﻣﻲآﻣﻮزﻧﺪ. در این پژوهش میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مادران دانش آموزان دبستانی شهر ساوه در ارتباط با سلامت دهان مورد بررسی قرار گرفت.   مواد و روش ها: یک پرسشنامه استاندارد شده، میزان آگاهی، نگرش و عملکرد 735 نفر از مادران دانش آموزان دبستانی شهر ساوه را اندازه گیری نمود. مدارس به صورت تصادفی انتخاب شدند. دانش، نگرش و عملکرد مادران به ترتیب با 11، 9 و 5 سوال با حد نصاب 36، 36 و 20 نمره مورد بررسی قرار گرفت. خصوصیات دموگرافیک نیز بررسی شد. دانش، نگرش و عملکرد مادران به سه گروه ضعیف، متوسط و خوب تقسیم بندی شد. نتایج مطالعه بر اساس آزمون های Chi-Square Tests، و ANOVA با نرم افزار SPSS بررسی شد.   یافته ها: نتایج نشان داد که مادران دارای میانگین نمره آگاهی (±0.214) 29/19، نگرش  (±0.142) 52/23  و عملکرد (±0.119) 69/10 بودند. ارتباط معنا دار و مستقیمی بین سطوح دانش و نگرش و همچنین بین دانش و عملکرد مشاهده شد (۰۰1/۰ P<). حدود 80% مادران شرکت کننده در این مطالعه یک یا دو بار در روز مسواک می زدند و 90% مادران از خمیردندان فلورایددار استفاده می کردند. استفاده روزانه نخ دندان بسیار پایین بود. حدود دو-سوم مادران تنها در صورت بروز مشکل به دندانپزشکی مراجعه داشتند. بین میزان تحصیلات مادران با سطوح آگاهی، نگرش و عملکرد ایشان ارتباط معنادار مستقیم بدست آمد. هیچ ارتباط معنا داری بین سن مادران و جنس دانش آموزان با سطوح آگاهی، نگرش و عملکردیشان یافت نشد.   نتیجه گیری: ضروری است جهت افزایش اطلاعات، نگرش و بهبود عملکرد مادران به خصوص آموزش به مادرانی که تحصیلات پایین تری دارند، اقداماتی چون توزیع بورشورهای اطلاع رسانی، برگزاری کلاس های آموزشی و خدمات معاینه جهت پیشگیری از بروز مشکل انجام شود.   کلمات کلیدی: دانش، نگرش و عملکرد، سلامت دهان، دانش آموزان

احمد جعفری1 ، پرستو گایینی1 محبوبه فلاح1 ، بتول پیروزهاشمی2 محبوبه زنگویی2  ، جلیل کوهپایه زاده 3،2*   1. مرکز تحقیقات پیشگیری پوسیدگی، گروه آموزشی سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.   2. دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ساوه، ساوه، ایران.   3. گروه آموزشی پزشکی اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.   نویسنده مسئول: دکتر جلیل کوهپایه زاده     jkuhpayeh@yahoo.com   تاریخ دریافت:  16/5/97   تاریخ پذیرش: 21/12/97

 

مقدمه: سلامت دهان و دندان در دهه های اخیر با تحولات شگرفی روبرو شده است. در جوامع توسعه یافته پوسیدگی دندان در حال کاهش بوده، ولی ابعاد آن در کشورهای در حال توسعه وسیع تر می باشد و به صورت اپیدمی ظاهر گشته است و در صورت غفلت و کم توجهی همچنان روز به روز بر تعداد مبتلایان به آن افزوده خواهد شد(1). ﺣﻔﺮه دﻫﺎن، ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎی بسیاری در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ اﻓـﺮاد، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺬاﺧﻮردن، زﻳﺒـﺎﻳﻲ، ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ و ﺗﻌﺎﻣﻞﻫﺎی اجتماعی دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در اﺛﺮ ﺳﻼﻣﺖﺿﻌﻴﻒ دﻫﺎن و دﻧﺪان او ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺪ(2). سلامت دهان یک عنصر مهم در سلامت عمومی و رفاه است. با وجود اینکه بیماری های دهان و دندان تا حد زیادی قابل پیشگیری می باشد، ولی بسیاری از مردم در سراسر جهان از درد و ناراحتی همراه بیماری دهان و دندان رنج                  می برند(3). بهداشت دهان و دندان ضعیف می تواند یک تاثیر مضر بر روی کیفیت زندگی کودکان، عملکرد شان در مدرسه و موفقیت شان در زندگی آینده داشته باشد (4).          در حال حاضر اگر چه شاخص های سلامت دندان های کودکان ایرانی در مقایسه با استاندارد های جهانی بهداشت در رده ی پوسیدگی پایین قرار دارد، اما حتی نسبت به برخی کشورهای دیگر در منطقه نیز از وضعیت مطلوب و مناسبی برخوردار نیست. مطالعه ای در سال 2004 نشان داد که dmft کودکان ایرانی در سنین 3، 6، و 9 سال به طور متوسط به ترتیب 9/1,0/5, 6/3 بوده است (5). این در صورتی است که بیماریهای دهان و دندان قابل پیشگیری هستند. علاوه بر این هزینه ی درمان بیماریهای دهان و دندان هم برای افراد هم برای جامعه بالاست(4). پیشگیری از پوسیدگی دندانی هزینه ی بسیار پایینتری در مقایسه با درمانهای دندان پزشکی برای خانواده ها و جامعه دارد(6). نگرش کودکان و مادرانشان نسبت به سلامت دهان و مراقبت های دندانی نیاز به ارتقاء و بهبود دارد که برای رسیدن به این هدف نیاز به برنامه های جامع آموزشی سلامت دهان و دندان برای کودکان و نیز مادران شان میباشد (7). امروزه رﻋﺎیﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و رﻋﺎیﺖ اﺻﻞ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی در تمام ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﺰﺷﮑﯽ و دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﮑﯽ سراسر جهان ﻣﻘﺪم ﺑﺮ درﻣﺎن بوده و بسیار مورد توجه قرار گرفته است.          همچنین ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﻪ ایﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ آﻣﻮزش ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮیﻦ وراﺣﺖ ﺗﺮیﻦ راه ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺳﻼﻣﺘﯽ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ، و ﻋﺪم آﮔﺎﻫﯽ و ﻧﺪاﺷﺘن آﻣﻮزش ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺻﺤﯿﺢ دﻫﺎن و دﻧﺪان و ﻏﻔﻠﺖ ﺑﯿﻤﺎران، میتواند ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰایﺶ و ﺳﯿﺮ ﺻﻌﻮدی ﺑﯿﻤﺎری ﻟﺜﻪ ای و دﻧﺪاﻧﯽ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮدد (8). واﻟﺪﻳﻦ ﺳﻼﻣﺖ دﻫﺎن ودﻧﺪان را ﺑﻪ ﻛﻮدک ﻣﻲآﻣﻮزﻧﺪ و در اﻳﺠﺎد ﻋﺎدات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ وﺗﺪاوم رﻓﺘﺎر ﻛﻮدﻛﺎن ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴﺪی دارﻧﺪ. ﻣﻴﺰان آﮔﺎﻫﻲ، ﻧﺤﻮه ﻧﮕﺮش و ﺻﺤﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد واﻟﺪﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺑﻬﺪاﺷﺖ دﻫﺎن و دﻧﺪان ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻛﻮدﻛﺎن در زﻣﻴﻨﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ دﻫﺎن و دﻧﺪان ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ آﮔﺎﻫﻲ، ﻧﮕﺮش و اﻋﺘﻘﺎدات واﻟﺪﻳﻦ در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ دﻫﺎن و دﻧﺪان ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻜﺎری واﻟﺪﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺎﺳﻲ در دﻧﺪانﭘﺰﺷﻜﻲ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ (9). مساله ای که تمام دندانپزشکان بر روی آن اتفاق نظر دارند این است که بیماری های دهان و دندان در کودکان به عنوان یک چالش مهم در سراسر جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه مانند ایران مطرح است و پیشگیری از این بیماری ها در کودکان بسیار آسانتر از درمان آن می باشد. با توجه به اینکه رﻋﺎیﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ دﻫﺎن ﺑﺎیﺪ ﺑﻪ کودکان به صورت ﮐﺎﻣﻞ آﻣﻮزش داده ﺷﻮد و خانواده در این زمینه بیشترین تاثیر را دارد، لذا پیشگیری از بیماری های دهان و دندان کودکان ممکن است تحت تاثیر میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مادران باشد. بنابراین در این پژوهش تلاش گردید تا میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مادران دانش آموزان دبستانی شهر ساوه در ارتباط با سلامت دهان و دندان فرزندانشان مورد بررسی قرارگیرد. روش بررسی: در شهر ساوه 84 مدرسه ابتدایی وجود داشت که شامل 43 مدرسه دخترانه و41 مدرسه پسرانه بود و با توجه به بودجه و زمان مطالعه 16 دبستان بطور تصادفی از میان لیست کلی مدارس دخترانه و پسرانه انتخاب شد. هماهنگی های لازم با مسئولین مدارس انجام و نحوه انجام فعالیت و اهداف آن توضیح داده شد.                      حجم نمونه با استفاده از فرمول برآورد حجم نمونه در محاسبه فاصله اطمینان نسبت (صفت کیفی) محاسبه شد. حجم نمونه محاسبه شده با حجم نمونه بدست آمده از فرمول کاکرین همخوانی داشت. در این پژوهش 871 نفر از مادران دانش آموزان دبستانی شهر ساوه شرکت داده شدند برای این پژوهش از پرسشنامه استاندارد استفاده شد.                    میزان دانش سلامت دهان و دندان مادران از طریق 11 سوال سنجیده شد. نگرش نیزاز طریق 9 سوال که میزان موافقت پاسخ دهنده به سوالات را با عباراتی مانند: کاملا موافقم، وافقم، نظری ندارم، مخالفم و کاملا مخالفم نشان میداد، سنجیده شد. همچنین عملکرد ایشان توسط پنج سوال ارزیابی شد. در این پرسشنامه نحوه ی دریافت آموزش بهداشت دهان و دندان و نیز برخی خصوصیات دموگرافیک مانند: سن، میزان تحصیلات و سابقه ی کار و نیز اطلاعاتی در رابطه با شرایط اجتمایی-اقتصادی مانند تعداد افراد خانواده، زیر بنای مسقف خانه و نگرش نسبت به هزینه های دندانپزشکی پرسیده شد. این پرسشنامه از طریق آموزگاران، به دانش آموزان و خانواده ها تحویل داده شد و از آنان درخواست گردید که مادران به سوالات آن  پاسخ داده و بواسطه ی دانش آموزان به مدرسه بازگردانده شود. بعد از جمع آوری پرسشنامه ها،داده ها وارد کامپیوتر گشته و آنالیز شدند. هر سوال عملکرد چهار نمره داشت و در مجوع بیست نمره به این بخش اختصاص می یافت. عملکرد مادران به سه گروه ضعیف، متوسط و خوب تقسیم بندی شد. کسانی که 6-0 نمره کسب کردند در گروه ضعیف و کسانی که 14-7 نمره کسب نمودند، در گروه متوسط و افرادی که 20-15 نمره کسب کردند، در گروه افراد با عملکرد خوب قرار گرفتند. همچنین هریک از نه سوال سنجش نگرش اشخاص نیز دارای چهار نمره بود. کسب امتیاز 12-0 در گروه ضعیف و نمره 24-13 در گروه متوسط و آنانی که نمره 36-25 کسب کردند جز گروه  افراد با نگرش خوب تقسیم بندی شدند. در مورد بخش دانش هر سوال دارای سه نمره بود که دسته بندی مادران و سطح دانششان نیز به سه گروه ضعیف، متوسط و خوب تقسیم گشتند. مادران با امتیاز 11-0 در گروه ضعیف  و اشخاصی که امتیاز 22-12 در گروه متوسط و کسانی که امتیاز      33-23 گرفتند، در گروه مادران با دانش خوب و کافی قرار گرفتند. سپس بر اساس دسته بندی ها و امتیاز دهی ها آزمون های Chi-Square Tests، ANOVA، Independent Samples Test وCross tabulation از اطلاعات وارد شده به نرم افزار SPSS گرفته شد. نتایج: براساس نتایج بدست آمده از آنالیزهای آماری دانش آموزانی که مادران آن ها در این طرح شرکت داشتند، در کلاس های اول و ششم تحصیل می کردند. از کل 735  نفر مادران دانش آموزان شرکت کننده در این پژوهش 52 درصد از فرزندانشان (382 نفر) در پایه اول دبستان و 48 درصد (353 نفر) در پایه ششم ابتدایی مشغول به تحصیل بودند، که در این میان 310 نفر (2/42 درصد) پسر و 425 نفر (8/57 درصد) دختر بودند. دامنه سنی پدران شرکت کننده در این تحقیق بین 25 تا 65 سال بود. 221 نفر از پدران دانش آموزان (1/30 درصد) دارای مدرک تحصیلی دیپلم بوده، که از بین پاسخ دهندگان به این پرسش بیشترین میزان را به خود اختصاص داده بودند. دامنه سنی مادران  شرکت کننده بین 20 تا 43 سال بود. 216 نفر از مادران معادل 4/29 درصد از آنان دارای مدرک تحصیلی دیپلم بودند. دیده شد که 183 نفر از مادران معادل 9/24 درصد از آنان دارای تحصیلات ابتدایی و یا پایین تر می بودند.     نتایج همچنین نشان داد که مادران دارای میانگین آگاهی0.214± 29/19 بودند. و دامنه ی نمرات بین 2 تا 33 بود که میتوانست بین 0 تا 33 متغیر باشد. مادران دارای میانگین نگرش با نمره 0.142± 52/23 بودند.           دامنه ی نمرات بین 12 تا 34 بود که میتوانست بین                       0 تا 36 متغیر باشد. مادران دارای میانگین عملکرد             0.119± 69/10 بودند. و دامنه ی نمرات مادران بین 2 تا 20 بود، که میتوانست بین 0 تا 20 متغیر باشد. جزئیات در جدول شماره 1 آمده است.
بررسی یافته های عملکرد مادران نشان داد که حدود            دو-سوم مادران تنها در صورت بروز مشکل به دندانپزشکی معاینه میکنند. این در حالی بود که حدود 80% مادران یک یا دو بار در روز مسواک می زدند و 90% مادران از خمیردندان فلورایددار استفاده می کردند. استفاده روزانه نخ دندان بسیار پایین بود. استفاده منظم روزانه میان وعده شیرین و یا نوشیدنی شیرین نیز حدود یک-سوم بود. جدول شماره 2 اطلاعات عملکرد مادران را به صورت دقیقتر نشان می دهد. دررابطه با مصرف تنقلات و سطوح نگرشی و سطوح عملکردی مادران بر اساس آنالیز ANOVA          رابطه ی آماری معناداری دیده شد. نتایج نشان داد که بین سطوح آگاهی مادران و مصرف تنقلات هیچ ارتباط معناداری وجود ندارد. بر اساس نتایج بدست آمده از آنالیزها، ارتباط معنادار و مستقیم بین میزان تحصیلات مادران با سطوح آگاهی، نگرش و عملکرد ایشان بدست آمد. (p-value<0.001) بر اساس ضریب همبستگی پیرسون هیچ ارتباط معنا داری بین سن مادران و سطوح آگاهی،نگرش و عملکردیشان یافت نشد.

جدول شماره 1: وضعیت آگاهی، نگرش، عملکرد مادران دانش آموزان سال اول و ششم ابتدایی شهر ساوه

	میانگین کل	دامنه نمرات قابل کسب	دامنه نمرات کسب شده	پراکندگی میزان نمره کسب شده
				ضعیف	متوسط	خوب
آگاهی	(±0.214) 29/19	0 – 36	2 - 33	4/6%	3/62%	3/31%
نگرش	(±0.142) 52/23	0 – 36	12 - 34	1/0%	7/%60	2/39%
عملکرد	(±0.119) 69/10	0 - 20	2 - 20	9/7%	8/80%	3/11%

 

آنالیزها نشان  دهنده ی ارتباط معنا داری بین سطوح دانش و نگرش می باشد. به گونه ای که این ارتباط مستقیم بوده و هرچه میزان دانش مادران بالاتر بود، سطح نگرششان نیز            بالاتر بود. با توجه به مقدار ضریب همبستگی پیرسون (۰۰1/۰ P< ) به وجود ارتباط معنادار و مستقیمی بین سطح آگاهی و عملکردی مادران رسیدیم، که این ارتباط مستقیم بوده و بیان کننده این است که هر چه سطح آگاهی مادران افزایش یابد، میزان سطح عملکردی آنان نیز افزایش پیدا میکند و در مادرانی که از سطح آگاهی پایین تری برخوردار بودند، سطح عملکردی آنان نیز ضعیف تر بود. ارتباط آماری معنادار و مستقیمی بین سطوح عملکردی و نگرش یافت شد. هرچه اشخاص نگرش بالاتری داشتند، عملکرد بهتری داشتند.(P value=0.05) هیچ ارتباط آماری معنا داری بین جنس دانش آموزان و سطح آگاهی، نگرش و عملکرد مادرانشان پیدا نشد.
بحث: ما در این تحقیق به بررسی میزان آگاهی، نگرش، عملکرد مادران دانش آموزان دبستانی شهر ساوه در رابطه با سلامت دهان و دندان فرزندانشان پرداختیم. نتایج نشان داد، که میزان تحصیلات اکثریت مادران غیر دانشگاهی بوده و ما در نتایج به وجود رابطه ی مستقیم بین تحصیلات و دانش، نگرش و عملکرد مادران وجود دارد. در حالی که سن تاثیری بر این موضوع نداشت

 

جدول شماره 2: عملکرد مادران دانش آموزان سال اول و ششم ابتدایی شهر ساوه

عملکرد (نفرات پاسخ دهنده)	گزینه ها	تعداد	درصد
معاینات دندانپزشکی (733)	در صورت بروز مشکل	477	65.1
	هر 6 ماه یکبار	77	10.5
	سالی یکبار	49	6.7
	دو سال یکبار	8	1.1
	مراجعه منظم ندارم	122	16.6
دفعات مسواک زدن (735)	نامنظم یا هیچوقت	56	7.6
	یک باردرهفته	24	3.3
	دو یا سه باردرهفته	75	10.2
	یک باردرروز	358	48.7
	بیش از یکبار در روز	222	30.2
استفاده از خمیردندان فلورایددار (728)	همیشه یا تقریبا همیشه	384	52.7
	اکثر اوقات	256	35.2
	به ندرت	63	8.7
	هیچوقت	25	3.4
دفعات استفاده از نخ دندان (735)	هیچوقت	225	30.6
	گاهی اوقات	307	41.8
	گاهی اوقات	41	5.6
	یک بار در روز	118	16.1
	بیش از یک بار در روز	44	6.0
دفعات استفاده از میان وعده های شیرین یا نوشیدنی شیرین (730)	حدود سه باردر روز یا بیشتر	43	5.9
	حدود دو باردر روز	93	12.7
	یک بار در روز	133	18.2
	گاهی اوقات، نه هرروز	363	49.7
	خیلی به ندرت، و یا اصولا در بین وعده های غذایی چیزی نمی خورم	98	13.4

 
 

 
در مطالعه ای در شمال شرق ایران مبنی بر اهمیت نقش مادران در حفظ سلامت دندان کودکان نیز نشان داد که  بین سن و آگاهی مادران رابطه معناداری وجود ندارد (10)، و البته مطالعه ای در جنوب شرقی ایران در سال 1389 ارتباط مستقیم عملکرد با سن را نشان داد (11). که علت این تفاوت را می توان متفاوت بودن جامعه ی آماری مورد بررسی در نظر گرفت. تحصیلات نقش مثبتی بر آگاهی، نگرش و عملکرد داشته است. در یک تحقیق در سال 1394 در مدارس ابتدایی تهران نیز دیده شد که با افزایش تحصیلات مادران میزان نگرش مثبت دانش آموزان افزایش می یابد (12). این نتیجه با نتایج تحقیق ما همخوانی داشت. در مطالعه ی جنوب شرقی ایران در سال 1389 به بررسی عملکرد مادران در زمینه بهداشت دهان و دندان پرداخت و نشان داد که عملکرد با تحصیلات رابطه ی مستقیم دارد (11). همچنین در پژوهشی که در سال 2012 توسط آمیت آرورا و دینا بدروس و سایر همکاران در استرالیا با موضوع تجربیات کودک و پرستاران بهداشت خانواده در مورد بهداشت دهان و دندان در کودکان پیش دبستانی صورت گرفته آنان درک مشکلات و            بیماری های دهان و دندان کودکان را فقدان دانش مادران آنان برشمردند. همچنین بر لزوم آموزش خانواده ها در زمینه های فرهنگی مناسب تاکید نمودند (13).                              ما نیز در این مطالعه به ارتباط مستقیم بین سطوح دانش و عملکردی مادران رسیدیم به گونه ای که هرچه سطح دانش مادران بالاتر برود عملکرد بهتری در زمینه ی بهداشت دهان و دندان فرزندانشان از خود نشان می دهند. در این پژوهش در بحث ارتباط تاثیر وضعیت اقتصادی بر دانش، نگرش و عملکرد مادران متوجه شدیم که  وضعیت اقتصادی با سطوح نگرشی و عملکردی مادران ارتباطی نداشته ولی با سطح دانششان ارتباط مستقیم و معناداری داشته، به گونه ای که هرچه توان مالی خانواده ای بالاتر باشد، مادران آن خانواده دارای دانش بیشتری در زمینه ی سلامت دهان و دندان فرزندانشان میباشند. همچنین در مطالعه  ای در شمال شرق ایران مطابق با نتایج ما بیان کردند که و وضعیت اقتصادی ارتباط معناداری با آگاهی دارد (10). ما در تحقیق خود متوجه گشتیم که 90% مادران گزینه ی گران بودن خدمات دندانپزشکی را انتخاب کردند. اسلامی پور و همکاران در سال 1394 در یک بررسی نشان دادند که: شایع ترین مشکلات گزارش شده توسط والدین، هزینه های بالای درمان و عدم پوشش مناسب بیمه ها و ترس از دندانپزشکی می باشد (14). نتایج مطالعه ی ما نشان داد که 7/52% از مادران همیشه یا تقریبا همیشه از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده می کنند. در حدود 65% افراد نیز در صورت بروز مشکل به دندانپزشک مراجعه می کنند. همچنین مطالعه Kawamura موقعیت کنونی دانش بهداشت دندان، نگرش ها و رفتار و سلامت ادراک شده ی دندان کارمندان ژاپنی را ارزیابی کردند. تقریبا نیمی از افراد اعتقاد داشتند که خمیر دندان حاوی فلوراید در جلوگیری از بیماری دهان و دندان موثر بوده و همچنین نتایج نشان داد که ممکن است اکثر آنان از مراجعه به دندانپزشکی سرباز زنند تا زمانی که به دندان درد دچار شوند(15).
نتیجه گیری: آموزش به مادران خصوصا کسانی که از تحصیلات پایین تری برخوردارند در زمینه بهداشت دهان و دندان می تواند سهمی به سزا در ارتقای سلامت کودکان جامعه داشته باشد، ضروری است جهت افزایش اطلاعات و نگرش مادران و همچنین بهبود عملکرد آن ها در منزل یا محل کار قدم هایی برداریم که این امر نیازمند برنامه ریزی، توزیع بورشورهای اطلاع رسانی و برگزاری کلاس های آموزشی برای مادران در زمینه ی بهداشت دهان و دندان می باشد. از سوی دیگر اکثریت افراد که هنگام بروز مشکل به دندانپزشکی مراجعه می نمودند، می توانند پیش از بروز مشکل از خدمات معاینات بهره مند شوند.

The Effect of Factors Affecting Oral Health in Elementary Students
 
           Original Article
 

Abstract   

Najafi Gh1 Jamilpanah S2 Makvand Gholipour M2 Soheili S.R2 Khoramiaj Tousi S2*   1.Department of Periodontics, Alborz University of Medical Sciences, Karaj, Iran   2. Department of Pediatric Dentistry, Alborz University of Medical Sciences, Karaj, Iran     Corresponding Author: so_khoramian@yahoo.com

Background: The formation of beliefs about oral hygiene begins at school age. The purpose of this study was to investigate the effect of some factors affecting oral health in primary school children in Karaj City, Iran.   Materials and methods: In a descriptive-analytical study, the oral health status of 346 12-year-old elementary school students was investigated. Demographic data of parents and students were recorded to evaluate the variables. Students 'mouths were examined for debris and calculus and tooth decay, and students' oral hygiene indexes were classified into three groups of good (0-1.17), moderate (3-1.18) and poor (more than 3). The data were analyzed using Chi square test and linear regression and SPSS software.   Results: Findings showed that oral health index was 1.29 while, 83% of it was debris, and about half of the students had good oral health index. Oral health behaviors, including brushing frequency, dental visit and use dental floss had a statistically significant relationship with oral hygiene index. Students with higher weight had better oral health status. The type of school, educational status, and gender had no effect on this index.   Conclusion: The focus on oral health instruction should be strengthened in all schools, especially health promotion schools.   Keywords: Oral hygiene index, oral health program, health promoting school

 
 

 
تاثیر فاکتورهای موثر بر بهداشت دهان در دانش آموزان ابتدایی
چکیده                                                                                                                               تحقیقی       

زمینه و هدف: شکل گیری باور توجه به بهداشت دهان از سنین مدرسه آغاز می شود. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر فاکتورهای موثر بر بهداشت دهان در دانش آموزان ابتدایی کرج انجام شده است. مواد و روش ها: در یک مطالعه توصیفی-تحلیلی وضعیت شاخص بهداشت دهان  346 نفر از دانش آموزان 12 ساله مدارس ابتدایی مروج سلامت و مدارس معمولی بررسی شد. جهت بررسی متغیر ها اطلاعات دموگرافیک والدین و دانش آموزان ثبت شد. دهان دانش آموزان جهت بررسی وضعیت دبری و کلکولوس و پوسیدگی دندان ها معاینه شد، و میزان شاخص بهداشت دهان دانش آموزان به سه گروه خوب (0 - 1.17)، متوسط (1.18 -  3) و ضعیف (بیش از 3) دسته بندی شد. سپس داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از آزمون  Chi square و رگرسیون خطی با نرم‌افزار SPSS آنالیز شد.   یافته ها: یافته ها نشان داد که میزان شاخص بهداشت دهان 1.29 بود که 83% مربوط به دبری بود و حدود نیمی از دانش آموزان دارای شاخص بهداشت دهان خوب بودند، رفتارهای سلامت دهان، شامل تعداد دفعات مسواک زدن، داشتن ویزیت دندانپزشکی و استفاده از نخ دندان ارتباط معنادار آماری بر شاخص بهداشت دهان داشت، و دانش آموزان با وزن بالاتر وضعیت بهداشت دهان بهتری داشتند. نوع مدرسه و وضعیت تحصیلی و جنسیت تاثیری بر این شاخص نداشت. نتیجه گیری: تمرکز بر آموزش سلامت دهان باید در تمامی مدارس، به ویژه مدارس مروج سلامت تقویت شود. کلمات کلیدی: شاخص بهداشت دهان، برنامه سلامت دهان، مدارس مروج سلامت

غلامعلی نجفی1 ، سجاد جمیل پناه2 معین مکوند قلی پور2، سیده راحله سهیلی2 سمیه خرمیان طوسی2*   1. گروه آموزشی پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی البرز، کرج، ایران 2. گروه آموزشی دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی البرز، کرج، ایران   نویسنده مسئول: دکتر سمیه خرمیان طوسی so_khoramian@yahoo.com   تاریخ دریافت: 25/5/97 تاریخ پذیرش: 16/1/98

 

مقدمه: بهداشت دهان از شاخه های مهم بهداشت عمومی است. سازمان بهداشت جهانیworld health organization (who)، بهداشــت دهــان و دنــدان را یــک  ضرورت و بخشی از سلامت عمومی در تمام عمر دانسته، و اعلام کرده که بهداشت ضعیف دهـان و بیماریهای درمان نشده دهـانی مـی توانـد تـأثیر عمیقی بر کیفیـت زنـدگی بگـذارد. عـدم رعایـت بهداشت دهـان و دنـدان بـر عملکرد، زیبایی، تکلـم و بیماری های سیستمیک تـاثیر گـذار اسـت. لـذا توجـه بـه ایـن مقولـه یکـی از برنامه هـای سـازمان بهداشـت جهـانی در حـوزه جلوگیری از بیماریهای مزمن و ارتقای سـلامت مـی باشـد (1). در جامعه نیز بهداشت دهان و دندان، نقش مهمی در تأمین و ارتقای سطح سلامتی جامعه دارد (2) و یکی از مهمترین قسمت های شیوه زندگی محسوب می شود (3). بهره مندی از سلامت خوب دهان و دندان چیزی بیش از داشتن دندانهای سالم است، بطوری که سلامت مطلوب دهان و دندان بخشی از سلامت خوب عمومی تلقی می گردد (4). عدم رعایت بهداشت دهان و دندان بر عملکرد، زیبایی، تکلم و بیماری های سیستمیک تاثیرگذار است، لذا توجه به این مقوله یکی از برنامه های سازمان بهداشت جهانی در حوزه پیشگیری از بیماری های مزمن و ارتقای سلامت می باشد. عوامل متعددی ازجمله: رژیم غذایی، رعایت بهداشت، استعمال دخانیات و استفاده از الکل، استرس و تروما بر سلامت دهان موثر می باشد، که این عوامل علاوه بر تاثیر بر سلامت دهان جز ریسک فاکتورهای رایج بیماری های مزمن نیز هستند، بنابراین توجه به ریسک فاکتورهای موثر بر بیماری دهان توجه به سلامت عمومی بدن نیز تلقی میگردد (5)، زیرا عدم توجه به بهداشت دهان و دندان نه تنها سبب بروز بیماری های مربوط به حفره دهان می شود، بلکه می تواند دستگاه های حیاتی بدن را تهدید کند و حتی سبب مرگ شود (6). در ارزیابی سلامت دهان و دندان توجه به تاثیر و اختلال در عملکرد فیزیکی، روانی و اجتماعی افراد بسیار مهم می باشد، زیرا سلامت دهان و دندان از لحاظ جسمی و روحی بر افراد تأثیر می گذارد و بر رشد، لذت بردن از زندگی، نگاه کردن، صحبت کردن، جویدن و چشیدن غذا و همچنین بر احساسات فرد در روابط اجتماعی تأثیر می گذارد. به طور خلاصه بیماری‌های دهان و دندان در کودکان از طریق ایجاد درد، ناراحتی، عفونت های حاد و مزمن، اختلالات خواب و اختلالات تغذیه ای، اختلال در رشد و نمو، همچنین خطر بالای بستری جهت درمان وهزینه های بالای درمان، غیبت از مدرسه و در نتیجه کاهش توانایی یادگیری کیفیت زندگی کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد (7 و 8). با توجه به شیوع بالای بیماری های دهان در میان جمعیت فقیر و محروم در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و با توجه به بالابودن هزینه های دندانپزشکی، به ویژه در بیشتر کشورهای کم درآمد و تحمیل هزینه سنگین به بودجه سلامت به ویژه بودجه سلامت کودکان، وضعیت اقتصادی جز عوامل اجتماعی مهم و موثر بر سلامت دهان تلقی               می گردد (9 و 10). کودکان آینده سازان هر جامعه ای بوده و سلامت جسمی، روحی و اجتماعی آن ها آینده ای بهتر را نوید می دهد. برای ارتقای سلامت جامعه باید برنامه های بهداشتی را از بدو تولد برای کودکان شروع کرده و تا بزرگسالی ادامه داد (11). ضعف در سلامت دهان و دندان می تواند تاثیر مخربی بر عملکرد کودکان در مدرسه داشته باشد. سالیانه میلیون ها ساعت مدرسه به خاطر مشکلات مربوط به سلامت دهان و دندان که می تواند عملکرد کودکان
را در مدرسه و موفقیتشان را در آینده تحت تأثیر قرار دهد، از دست می رود. کودکانی که از سلامت دهان و دندان ضعیفی رنج میبرند، دوازده برابر کسانی که سالم هستند فعالیتهای محدود شونده روزانه دارند و به همین نسبت، بیشتر از همسالان خود برای نرفتن به مدرسه تلاش                می کنند. مهم ترین تاثیر مشکلات دهان و دندان، کاهش کیفیت تغذیه ای کودکان می باشد که در نهایت بر رشد و تکامل آنها تاثیر مخربی خواهد داشت (12 و 13). برنامه آموزش بهداشت دهـان و دنـدان در قالـب اولویت ارتقای بهداشتی در مدارس انجـام مـی شـود. اهـداف کلـی بهداشـت دهـان تـا سـال 2020 نیز برای بهبود کیفیت سیستم های بهداشت دهان اختصاص یافته است. همواره درصد زیادی از انسـانها دچار مشکلات دهان و دندان میشـوند و تعـداد کمـی را میتوان یافت که مبتلا به پوسیدگی دندان نشـده باشند. با توسـعه شهرنشـینی و تغییـر در کیفیت زنـدگی انسانها پوسیدگی دندان رو به افزایش نهاد و بـه وضعیت کنونی رسیده است (14). رفتارهای غلط تغذیه ای بخصوص در کودکان مانند مصرف بالای مواد قندی، شیرینی، و شکلات و همچنین کمبــود مصــرف لبنیــات، نهادینه نشدن عادت هایی مانند تمایل بـه مسواک زدن و استفاده از نخ دندان باعـث شـیوع بالای مشکلات دهان و دندان در این کودکان می شود که بایـد با ریشـه یـابی ایـن مشـکلات و انجـام اقـدامات مداخله ای نسبت به کاهش و حذف این رفتارهای غلــط تغذیــه ای و بهداشــتی اقــدام نمــود (15). با توجه به اهمیت و لزوم رسیدگی به بهداشت دهان و دندان کودکان، در این مطالعه عوامل موثر بر  شاخص بهداشت دهان دانش آموزان بررسی می شود. روش بررسی: یک مطالعه توصیفی-تحلیلی طراحی گردید. در این مطالعه وضعیت شاخص بهداشت دهان در دانش آموزان 12 ساله مدارس ابتدایی چهار ناحیه آموزش و پرورش شهر کرج در سال  1396 بررسی شد. مدارس به نسبت مساوی از میان مدارس مروج سلامت و مدارس معمولی و در هر ناحیه به نسبت مدارس موجود انتخاب گردیدند. حجم نمونه 330 نفر برآورد شد که 346 نفر بر اساس تعداد دختر و پسر وارد مطالعه شدند. مجوزهای لازم از کمیته اخلاق دانشگاه، اداره کل آموزش‌ و پرورش استان البرز، مناطق آموزش پرورش، مدرسه و خانواده ها گرفته شد. برای این منظور ابتدا به‌ صورت فوق مدارس مورد مطالعه انتخاب شدند. سپس پیش از ورود به مدارس با ارائه مجوزهای آموزش‌ و پرورش با مدارس هماهنگ شد.          جامعه مورد مطالعه دانش آموزان کلاس ششم بودند.                 هدف از انتخاب این گروه بررسی وضعیت OHI دانش آموزان 12 ساله بود، ارزیابی شود. رضایت خانواده ها با ارسال برگه هایی از طریق دانش آموزان انجام شد تا توسط والدین تکمیل و در صورت رضایت شرکت فرزند خود آن را امضاء و بازگردانند. شرط خروج از مطالعه عدم رضایت خانواده و یا کودک و یا ترس بیش از حد کودک بود.  دانش‌آموزان از میان کسانی که دارای رضایت‌ نامه بودند، به روش تصادفی انتخاب می شدند. برخی اطلاعات شامل سن مادر، تحصیلات مادر، شغل مادر، سن پدر، شغل پدر، تعداد افراد خانوار، از طریق رضایت نامه کسب شده بود. دانش آموزان به اتاق معاینه فراخوانده شده، و اطلاعات دموگرافیک، و مشخصات مدرسه از جمله نوع مدرسه و جنسیت، در هر برگه ثبت می گردید. وضعیت تحصیلی دانش آموزان بر اساس دسته بندی مدارس به صورت چهار گروه عالی، خوب، متوسط، و ضعیف یادداشت شد.                               وزن و قد نیز اندازه گیری شد. سپس رفتار های سلامت دهان، از جمله تعداد دفعات مسواک، ویزیت دندانپزشک، استفاده از نخ دندان، از او پرسیده می شد.                              سپس دهان و دندان کودک به‌طور کامل معاینه شد.                برای معاینه انفرادی از دانش‌آموز با لحن مرتبط (آفرین حالا من دندونهات رو ببینم، میتونی دهنت رو باز کنی تا دنونهات رو ببینم، حالا باید دندونهاتو ببینم، ...) کودک به رسیدن زمان معاینه آگاه و به نوعی کسب اجازه شد.                        معاینه در محلی که نور طبیعی کافی داشت، انجام شد. دانش‌آموز روی یک صندلی نشسته و سر او به تکیه‌ گاهی مانند دیوار تکیه داده می شد. دندان‌ها از سمت راست‌ بالا شروع و به سمت راست پایین تمام شد.                                         ثبت اطلاعات توسط یک کمک‌ کننده در روی فرم ها درج شد. شاخص بهداشت دهان با ثبت دبری و کلکولوس بر اساس دستورالعمل آن انجام شد (15). تعداد دندان‌های پوسیده (D)، پرکرده (F) و ازدست‌داده (M) کودک براساس دستورالعمل تکمیل فرم WHO (14) بررسی و ثبت می شد. همچنین جهت انجام این امر، وسایل معاینه یکبار مصرف، برگه‌ها، لوازم‌ التحریر، محل نشستن دانش‌آموز، نور، از پیش آماده و منظم شده بود. میزان شاخص بهداشت دهان دانش آموزان به سه گروه خوب (0 - 1.17)، متوسط (1.18 -  3) و ضعیف (بیش از 3) دسته بندی شد. معاینات توسط سه دانشجوی ترم آخر دندانپزشکی که از قبل با یکدیگر هماهنگ شده بودند انجام شد. داده‌های به‌دست‌آمده وارد نرم‌افزار SPSS شده با استفاده از آزمون  Chi square و Independent T Student آنالیزشد.               نتایج: این مطالعه در کرج، و در 24 مدرسه، که شامل 12 مدرسه مروج سلامت و 12مدرسه عادی بودند، انجام شد. این مطالعه با انتخاب تصادفی لایه ای بر روی 346 نفر دانش آموز انجام شد. حدود نیمی از دانش آموزان ( 7/51%) مربوط به مدارس مروج، و همچنین 52.1% از نمونه ها را پسران تشکیل می دادند. از نظر وضعیت تحصیلی، بیش از 90% دانش آموزان در گروه های عالی و خوب آموزشی قرار داشتند. یافته ها نشان داد که میزان شاخص دبری، حدود 1.07 بود. شاخص جرم نیز حدود 0.22 بود. شاخص بهداشت دهان 1.29 بود که حجم اعظم آن را (83%) دبری تشکیل می داد. در این مطالعه، دامنه شاخص OHI در دندان های دایمی در دانش آموزان کلاس ششم بین صفر تا چهار بود. شاخص دبری دانش آموزان بین صفر تا 2.83، و شاخص جرم دانش آموزان بین صفر تا دو  بود. شاخص پوسیدگی در دانش آموزان 12 ساله کرج، 2.68 می باشد. در این میان، 93.96 درصد از میزان شاخص پوسیدگی را دندانهای پوسیده تشکیل می داد. دندانهای دائمی پر شده نیز 4.85 درصد از شاخص پوسیدگی دندان را به خود اختصاص داده بودند. (جدول 2). میزان شاخص بهداشت دهان دانش آموزان به سه گروه خوب (0 – 1.17)، متوسط (1.18 -  3) و ضعیف (بیش از 3) دسته بندی شده بود که نتایج نشان داد حدود نیمی از دانش آموزان دارای شاخص بهداشت دهان خوب بودند (جدول 3). تاثیر فاکتورهای مختلف جمعیتی و رفتاری دانش آموز و خانواده اش بررسی شد. در این میان رفتارهای سلامت دهان، شامل تعداد دفعات مسواک زدن (p=0.003)، داشتن ویزیت دندانپزشکی (p<0.001)، به طور معنادار و استفاده از نخ دندان به صورت نزدیک به معناداری (p=0.076) بر شاخص بهداشت دهان موثر بود،                        و دانش آموزان با تعداد دفعات بیشتر مسواک زدن                        و یا داشتن مراجعه به دندانپزشکی وضعیت بهداشت            دهان بهتری داشتند. استفاده از نخ دندان نیز بر                      داشتن بهداشت دهان بهتر موثر بود. همچنین وزن                   نیز به صورت معناداری (p<0.001) بر این شاخص           موثر بود و دانش آموزان با وزن بالاتر وضعیت بهداشت دهان بهتری داشتند. جدول 4 نتایج متغیرهای بررسی شده را نشان می دهد. تاثیر جنسیت، نوع مدرسه به تفکیک مدرسه مروج سلامت و مدرسه عادی و همچنین                وضعیت تحصیلی بر روی شاخص بهداشت دهان بررسی شد. هیچکدام از این موارد تاثیری بر روی این                    شاخص نداشت (جدول 5).

جدول شماره 1: پراکندگی نمونه ها در دسته بندی متغیرهای مورد پایه در مطالعه تاثیر فاکتورهای موثر بر بهداشت دهان در دانش آموزان

متغیر	دسته بندی	تعداد	درصد
جنس	پسر	181	52.3
	دختر	165	47.7
نوع مدرسه	مروج سلامت	179	51.7
	عادی	167	48.3
وضعیت تحصیلی	عالی	152	43.9
	خوب	160	46.2
	متوسط	31	9.0
	ضعیف	3	0.9

جدول شماره 2: شاخص های پوسیدگی دندان و بهداشت دهان در دانش آموزان 12 ساله کرج در سال 1396

Descriptive Statistics in 12 years old
	Minimum	Maximum	Mean	SD
DMFT teeth	.00	11.00	2.6821	2.65561
Debri index	.00	2.83	1.0679	.66507
Calculus index	.00	2.00	.2235	.42276
OHI index	.00	4.00	1.2914	.84970

جدول شماره 3: وضعیت دسته بندی شاخص بهداشت دهان ( خوب (0 – 1.17)، متوسط (1.18 -  3) و ضعیف (بیش از 3)) در دانش آموزان 12 ساله کرج در سال 1396

Classification of OHI in 12 years old
	Frequency	Percent	Cumulative Percent
خوب	174	50.3	50.3
متوسط	168	48.6	98.9
ضعیف	4	1.2	100.0
Total	346	100.0

جدول شماره 4: وضعیت متغیرهای بررسی شده بر شاخص بهداشت دهان در دانش آموزان 12 ساله کرج در سال 1396

متغیر	دسته بندی	Unstandardized Coefficients		Standardized Coefficients	t	Sig.
		B	Std. Error	Beta
رفتارهای سلامت دهان	مسواک	.329	.221	.105	1.490	.137
	تعداد دفعات مسواک	-.365	.121	-.212	-3.008	.003
	ویزیت دندانپزشک	-.396	.097	-.213	-4.063	.000
	نخ دندان	-.254	.143	-.095	-1.778	.076
وزن کودک		-.020	.006	-.214	-3.615	.000
قد کودک		.002	.004	.038	.613	.540
فاکتورهای خانوادگی	سن مادر	-.018	.018	-.123	-1.009	.314
	تحصیلات مادر	.064	.059	.091	1.097	.273
	شغل مادر	-.098	.091	-.098	-1.069	.286
	سن پدر	.013	.017	.092	.754	.451
	تحصیلات پدر	-.024	.053	-.035	-.447	.655
	شغل پدر	.022	.082	.025	.272	.786
	تعداد افراد خانوار	.071	.074	.058	.953	.341
هزینه های دندانپزشکی		-.015	.267	-.003	-.057	.955
روش دریافت آموزش بهداشت دهان و دندان	از مراکز بهداشتی درمانی	-.092	.098	-.052	-.941	.348
	از روزنامه و یا مجله	-.030	.111	-.016	-.270	.787
	از مطب دندانپزشکی	-.064	.101	-.037	-.634	.527
	از دوستان و یا آشنایان	-.077	.108	-.043	-.709	.479
	از رادیو یا تلویزیون	-.043	.101	-.024	-.423	.673

 
جدول شماره 5: وضعیت تاثیر متغیرهای مرتبط با مدرسه بر شاخص بهداشت دهان در دانش آموزان 12 ساله کرج در سال 1396

Coefficients
	Unstandardized Coefficients		Standardized Coefficients	t	Sig.
	B	Std. Error	Beta
نوع مدرسه	-.078	.092	-.046	-.843	.400
جنسیت	-.011	.093	-.007	-.121	.904
وضعیت تحصیلی	-.029	.050	-.032	-.580	.562

بحث: گسترده بودن مطالعه در هر دو نوع مدرسه مروج سلامت و عادی و همچنین در هر دو جنس به صورت تقریبا برابر، از نقاط قوت آن بود. با عنایت به نتایج به دست آمده می بینیم که رفتارهای سلامت دهان تاثیر معنی دار خود را نشان داده است. اما این تاثیر فارغ از نوع مدرسه و اقدامات مدارس مروج سلامت است. حال آن که انتظار چنین می رفت که باید در مدارس مروج سلامت وضعیت بهتری را شاهد باشیم. بر این اساس به نظر می آید نیاز به روابط نزدیکی بین مراکز علمی دندانپزشکی، مانند دانشکده دندانپزشکی و آموزش و پرورش می باشد. حتی وضعیت تحصیلی نیز بر این شاخص موثر نبوده است. در این مطالعه که با هدف بررسی تاثیر فاکتورهای موثر بر بهداشت دهان در دانش آموزان ابتدایی انجام گرفت، تاثیر برخی فاکتورهای جمعیتی و رفتاری دانش آموز و خانواده بررسی شد. نتایج نشان داد رفتارهای سلامت دهان، شامل تعداد دفعات مسواک زدن (p=0.003)، داشتن ویزیت دندانپزشکی (p<0.001)، به طور معنادار و استفاده از نخ دندان به صورت نزدیک به معناداری (p=0.076) بر شاخص بهداشت دهان موثر میباشد. دانش آموزان با تعداد دفعات بیشتر مسواک زدن و یا داشتن مراجعه به دندانپزشکی وضعیت بهداشت دهان بهتری داشتند. استفاده از نخ دندان نیز بر داشتن بهداشت دهان بهتر موثر بود. همچنین وزن نیز به صورت معناداری (p<0.001) بر این شاخص موثر بود و دانش آموزان با وزن بالاتر وضعیت بهداشت دهان بهتری داشتند. یافته ها نشان داد که میزان شاخص دبری ، حدود 1.07 (بین صفر تا چهار) بود. شاخص جرم نیز حدود 0.22 بود. شاخص بهداشت دهان 1.29 بود که حجم اعظم آن را (83%) دبری تشکیل می داد. در این مطالعه، دامنه شاخص OHI در دندانهای دایمی در دانش آموزان کلاس ششم بود. شاخص دبری دانش آموزان بین صفر تا 2.83، و شاخص جرم دانش آموزان بین صفر تا دو، بود. شاخص پوسیدگی در دانش آموزان 12 ساله کرج، 2.68 می باشد. در این میان، 93.96 درصد از میزان شاخص پوسیدگی را دندانهای پوسیده تشکیل می داد. دندانهای دائمی پر شده نیز 4.85 درصد از شاخص پوسیدگی دندان را به خود اختصاص داده بودند. (جدول 1). میزان شاخص بهداشت دهان دانش آموزان به سه گروه خوب (0 – 1.17)، متوسط (1.18 -  3) و ضعیف (بیش از 3) دسته بندی شده بود که نتایج نشان داد حدود نیمی از دانش آموزان دارای شاخص بهداشت دهان خوب بودند. مطالعات نشان داده اند که میزان پلاک دندانی در افراد مختلف متفاوت و این میزان به عواملی هم چون سن، جنس، میزان رعایت بهداشت دهان (استفاده از مسواک و نخ دندان)، رژیم غذایی، تحصیلات و میزان آگاهی افراد نسبت به بهداشت دهان بستگی دارد (16). در یک مطالعه مقطعی در ترکیه و فنلاند، که بر روی بهداشت دهان و دندان کودکان توسط Cinar و همکاران در سال 2008 و مقایسه دو کشور پرداخته بود، دیده شد که بیماری های دهان و دندان در ترکیه 84% و در فنلاند 34% است.  این مطالعه نشان داد که میزان سلامتی دهان و دندان تحت تاثیر معنادار رفتارهای مرتبط با بهداشت دهان و دندان، اعتماد به نفس کودک، مسواک زدن و خودکارآمدی می باشد (17). مطالعات دیگر نشان داده است که مسواک زدن کمتر از یک بار در روز می تواند بر شدت پوسیدگی دندان و شاخص بهداشت دهان (OHI) تاثیر بگذارد، بنابراین نهادینه شدن عادت های مانند تمایل به مسواک زدن و استفاده از نخ دندان سبب کاهش شیوع پوسیدگی دندان در کودکان شود.  مطالعه ما نیز همین شواهد را تایید می کند (18، 19). مطالعه شارما بر روی گروهی از کودکان هندی میزان شاخص OHI در کودکان 9 تا 12 سال، برابر با  5.8 بود. این در حالی است که بالاترین میزان این شاخص در کودکان کرجی، 4 بود که نشان میدهد وضعیت دانش آموزان در کرج به نسبت بهتر می باشد. گرچه در سنین کمتر از 12، علاوه بر تاثیر رفتارهای سلامت دهان، وضعیت نامطلوب این شاخص می تواند به خاطر وجود دندانهای شیری، لق شدن آنها، بالا بودن شاخص پوسیدگی، استفاده کمتر از غذاهای سفت و مواردی از این قبیل نیز باشد (20).
 نتیجه گیری: رفتارهای سلامت دهان  باید در مدارس تقویت شود. لذا لازم است تا برنامه های قابل اجرا در زمینه سلامت دهان در مدارس، به ویژه تاکید بر ارتقاء کمی و کیفی رفتارهای سلامت در مدارس انجام شود.
تشکر و قدردانی: از مسئولین اداره کل آموزش و پرورش استان البرز به ویژه آقای رضا طارمی رئیس اداره سلامت و تندرستی، مدیران مدارس و مراقبین بهداشت شرکت کننده در مطالعه و  آقای دکتر احمد جعفری سپاسگزاری به عمل می آید.

Designing the questionnaire to evaluate mother’s knowledge, attitude, and practice about oral health
           Original Article
 

Abstract       

Hessari H1 Gaeini P1 Soheili S.R2 Jafari A1, 3, *   1. Research Center for Caries Prevention (RCCP), Dental Research Institute, Department of Community Oral Health,‎ School of Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran   2. Department of Community Oral Health,‎ School of Dentistry, Alborz University of Medical Sciences, Karaj, Iran   3. Department of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran   Corresponding Author: ajafari@tums.ac.ir

Background: Parental knowledge about oral health is the first step in oral health education interventions. It is necessary to have a standard questionnaire. The purpose of this study was to design a standard questionnaire to evaluate parents' knowledge, attitude and practice.   Materials and methods: In this study, the expected areas were identified by pediatric dental and oral health professionals. Then the questions related to each area were identified. After determining the face validity, a questionnaire was designed and expert opinions of pediatric dentists (n = 10) and subjects (n = 20 mothers) were used. To determine the content validity, the questionnaires were reviewed by experts and their transparency, simplicity, relevance and suitability were determined. The final questionnaire was completed by 47 mothers and Cronbach's alpha coefficient of reliability of the tool. The agreement and the amount of kappa statistic for each question were determined and reported.   Results: The questionnaire of mothers’ knowledge, attitude and practice has questions with sufficient content validity. The final questionnaire has 35 questions including 11 knowledge questions, 9 attitude questions, 6 practice questions. It also contains 9 questions about demographic characteristics. Also, Cronbach's alpha coefficient was 0.813 in assessing the mothers' reliability of the questionnaire.   Conclusion: Given the use of standard techniques for designing research tools and their results on validity and reliability indices, it seemed that this designed questionnaire could be used as a valid and reliable tool for determining parents' knowledge, attitude and practice in oral health     Keywords: Knowledge Assessment, Attitude, Oral Health Behavior, Mothers,                Questionnaire, Validity, Reliability

 
 

 
طراحی  پرسشنامه سنجش دانش، نگرش و عملکرد مادران در زمینه سلامت دهان
چکیده                                                                                                                                   تحقیقی                                                                               

زمینه و هدف: بررسی آگاهی والدین از سلامت دهان و دندان گام نخست در مداخلات آموزش سلامت دهان می باشد. داشتن یک پرسشنامه استاندارد برای این امر ضروری است. تحقیق حاضر با هدف طراحی یک پرسشنامه‌ی استاندارد برای مطالعه سنجش دانش، نگرش و عملکرد والدین طراحی شد.   مواد و روش ها: در این تحقیق؛ ابتدا حوزه های مورد انتظار توسط متخصصین دندانپزشکی کودکان و سلامت دهان مشخص شد. سپس سؤالات مرتبط با هر حوزه مشخص گردید. پس از تعیین اعتبار ظاهری؛ پرسشنامه‌ی اولیه طراحی و نظرات متخصص دندانپزشکی کودکان خبرگان (10 نفر) و افراد (20 نفر مادر) در سؤالات اعمال گردید. برای تعیین روایی محتوا؛ پرسشنامه توسط خبرگان بازبینی شده و میزان شفافیت، سادگی، ارتباط و مناسب بودن آنها تعیین شد. پرسشنامه‌ی نهایی هم توسط 47 مادر تکمیل و پایایی ابزار با ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. میزان توافق و مقدار آماره‌ی کاپا برای هر یک از سؤالات تعیین و گزارش گردید.   یافته ها: پرسشنامه‌ی سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد مادران در 26 سؤال دارای شاخص روایی محتوای کافی برخوردار گردید. تعداد سوالات پرسشنامه نهایی 35 سوال شامل 11 سوال دانشی، 9 سوال نگرشی، 6 سوال عملکرد بود. پرسشنامه حاوی 9 سوال مشخصات دموگرافیک نیز می باشد. همچنین؛ ضریب آلفای کرونباخ در بررسی تکرارپذیری پاسخ‌ مادران به سؤالات پرسشنامه هم برابر 813/0 به دست آمد.   نتیجه گیری: با توجه به استفاده از تکنیک‌های استاندارد برای طراحی ابزار تحقیق و نتایج به دست آمده در آن درباره‌ی شاخص‌های روایی و پایایی؛ به نظر می‌رسید که این پرسشنامه‌ی طراحی شده بتواند با اطمینان لازم به عنوان یک ابزار روا و پایا برای تعیین میزان دانش، نگرش و عملکرد والدین در حوزه سلامت دهان به کار گرفته شود.   کلمات کلیدی: سنجش آگاهی، نگرش، رفتار سلامت دهان، مادران، پرسشنامه، روایی، پایایی

حسین حصاری1 پرستو گایینی1 سیده راحله سهیلی2 احمد جعفری1،3*   1. مرکز تحقیقات پیشگیری پوسیدگی، گروه آموزشی سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران   2. گروه آموزشی سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی البرز، کرج، ایران   3. گروه آموزشی دندانپزشکی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران   نویسنده مسئول: دکتر احمد جعفری ajafari@tums.ac.ir   تاریخ دریافت:  3/6/97 تاریخ پذیرش: 13/2/98

 

مقدمه: بهداشت دهان و دندان ضعیف می تواند یک تاثیر مضر بر روی کیفیت زندگی کودکان، عملکردشان در مدرسه و موفقیت شان در زندگی آینده داشته باشد (1، 2).                 علاوه بر این مشکلات دهانی از طریق ایجاد درد قابل ملاحظه و رنجی که در پی آن به وجود می آید و نیز با تغییر رژیم غذایی، گفتار، کیفیت زندگی و رفاه، روی سلامت عمومی تاثیر می گذارد. مشکلات دهانی همچنین روی دیگر بیماری های مزمن اثر گذار است (3). اگر چه بهره مندی از سلامت خوب دهان و دندان چیزی بیش از داشتن فقط        دندان های سالم است، بسیاری از کودکان به دلیل وجود پوسیدگی های دندانی فعال و کنترل نشده، از سلامت عمومی و دهانی کافی برخوردار نیستند. پوسیدگی های دندانی درمان نشده منجر به درد و از دست رفتن دندان می شوند. همچنین می توانند خوردن، خوابیدن، آموزش و تغذیه ی سالم کودک را تحت تاثیر قرار دهند (4). این در صورتی است که بیماری های دهان و دندان قابل پیشگیری هستند. علاوه بر این هزینه ی درمان بیماری های دهان و دندان  هم برای افراد، هم برای جامعه بالاست (1). پیشگیری از پوسیدگی دندانی هزینه ی بسیار پایین تری در مقایسه با درمان های دندان پزشکی برای خانواده ها و جامعه              دارد (4). بنابراین روش های پیشگیری مبتنی بر شواهد، برای رسیدگی به این مشکل بزرگ بهداشت عمومی، لازم است (1). به منظور ارتقاء سلامت دهان باید برنامه هایی بر اساس شاخص های بیماری های دهان، تدوین گردد. نگرش کودکان و والدین شان نسبت به سلامت دهان و مراقبت های دندانی نیاز به ارتقاء و بهبود دارد که برای رسیدن به این هدف نیاز به برنامه های جامع آموزشی سلامت دهان و دندان برای کودکان می باشد (5). انجام مداوم برنامه هایی در رابطه با سلامت دهان و دندان مبتنی بر مدارس برای ارتقاء سلامت دهان حائز اهمیت است. از این طریق مدرسه به عنوان محیط مناسبی برای ارتقاء سلامت دهان می توان به کل جامعه دسترسی داشت. لذا بهتر است کودکان را در سنین مدرسه تشویق به ارتقاء سطح بهداشت و سلامت دهان و دندان نمود (6). در طول دوران مدرسه کودکان ذهن نفوذ پذیری نسبت به دریافت پیام های ارتقاء سلامت دهان دارند و بنابراین این پیام ها می تواند روی طرز برخورد و مهارت های آنها  تاثیر بگذارد (2). همچنین در مواردی که کودکان مورد آموزش سلامت دهان و دندان قرار گرفته اند، رفتارهای منظم سلامت دهان از قبیل مسواک زدن، مراجعه به دندان پزشک، استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید و نیز تکرر کمتر مصرف کیک و بیسکوییت در مقایسه با مواردی که مورد آموزش قرار نگرفته اند دیده شده است (2). در مدارسی که به مادران و آموزگاران در مورد سلامت دهان و دندان دانش آموزان آموزش داده شده بود، مادران پیشرفت های مهمی در مورد سلامت و دندان کودکانشان نشان داده اند. این در حالی است که  آموزگاران نسبت به مادران دانش و گرایش بیشتر و طرز برخورد مثبت تری در مورد سلامت دهان و دندان کودکان نشان داده اند. همچنین در مورد برگزاری کلاس های آموزشی، روش های به کار برده شده، مواد مورد استفاده و ارتباط با کودکان در مورد آموزش سلامت دهان Oral Health Education (OHE))) رضایت مندی بیشتری داشتند (2، 7). درکل نگرش مثبت نسبت به طرح ارتقای سطح سلامت بهداشت دهان و دندان مبتنی برمدارس نشان داده شده است. والدین در فعالیت های مربوط به سلامت دهان و دندان درگیرتر هستند.                    یافته های دلگرم کننده ای درباره ی اثرات بالقوه ی آموزش در زمینه ی بهداشت دهان و دندان روی شیوه ی سلامت دهان به دست آمده است (8). بنابراین برنامه هایی برای آموزش سلامت دهان و دندان طراحی شد و کارگاه های آموزشی برای آموزگاران به وسیله ی یک تیم دندانپزشکی در رابطه با مدیران مدارس برگزار شد. بعد از برگزاری کارگاه ها آموزگاران انواع آموزش های مربوط به دهان و دندان را به دانش آموزان آموزش دادند و دانش آموزان به طور فعال مفهوم و مهارت های  کاربردی برای انتخاب رژیم غذایی و مسواک زدن را مطالعه کردند. این برنامه ها و کارگاه ها تاثیر آموزش بهداشت دهان و دندان آموزگاران قبل و بعد از شرکت در کارگاه های آموزشی و نیز تاثیر آموزش های بعد از آن بر تغییر دانش، نگرش و عملکرد دانش آموزان را نشان می دهد که بر طبق این نتایج گروهی از دانش آموزان که توسط آموزگارانی که در این کارگاه ها شرکت کرده بودند، آموزش دیده بودند دانش سلامت دهان و دندان بهتری داشتند، مصرف غذا های شیرین در آنها کمتر بود، تعداد دفعات مسواک زدن در ان ها بیش تر بود و نشانه هایی از بهبود بهداشت دهان و دندان در آن ها             دیده می شد (9). با توجه به مطالب بیان شده و                            نبود یک پرسشنامه‌ی استاندارد برای تعیین                              میزان دانش، نگرش و عملکرد والدین، به ویژه                    مادران، این مطالعه، با هدف طراحی یک پرسشنامه‌ی استاندارد و بررسی روایی و پایایی آن انجام شد.             روش بررسی: جهت تدوین پرسشنامه ای برای              سنجش دانش، نگرش و عملکرد مادران در                                 زمینه سلامت دهان یک مطالعه طراحی پرسشنامه (Questionnaire development) انجام شد. ابتدا برای مطالب مورد نیاز در پرسشنامه، یک مطالعه در شبکه اینترنت به صورت مرور منابع در پایگاه های اطلاعاتی Google scholar، pubmed، Ovid و SID  با استفاده از کلید واژه‌هایQuestionnaire designing, Knowledge, attitude and practice, oral health questionnaire, oral health behavior, children’s oral health, school based, به صورت مجزا یا ترکیبی صورت گرفت. در منابع الکترونیک فارسی نیز کلید واژه های معادل، در فارسی به صورت مجزا یا ترکیبی از کلمات، انجام گردید. مقالات مرتبط مطالعه و عنوان مباحث سلامت دهان که در دانش، نگرش و عملکرد مورد توجه قرار گرفته بودند، استخراج گردید. ابتدا سؤالات پرسشنامه های منتخب بررسی، ثبت و در انتها برخی سؤالات نیز به آنها اضافه شدند (10-19). حیطه های سوالات نیز از مقالات منتخب استخراج و در کنار هم تجمیع شدند. در هر حیطه یک پرسش نوشته شد. سپس سوالات و عنوان حیطه هایی که باید در دانش مادران از سلامت دهان مورد بررسی قرار گیرد، در کمیته تخصصی مطالعه          شامل یک متخصص دندانپزشکی کودکان، یک متخصص سلامت دهان و دو نفر دانشجوی سال ششم دندانپزشکی، مطرح گردید. سوالات مشابه طبق دسته‌بندی های            موجود در پرسشنامه‌های معتبر دسته‌بندی شدند.                                         در صورت مشابهت زیاد، دو سوال مشابه ادغام شده و اگر مشابهت سوالات به حدی نبود که قابل ادغام باشند،                   هر دو سوال درج گردید. تلاش شد تا پرسشها حتی الامکان کوتاه باشد. در نهایت یک پرسشنامه اولیه تدوین شد.              در مرحله دوم تعیین روایی و پایایی آن بود.                         انتخاب نمونه‌ها برای این امر، به صورت غیرتصادفی انجام شد. جامعه‌ی مورد استفاده در مطالعه شامل خبرگان (متخصصین دندانپزشکی کودکان، سلامت دهان) و نیز مادران، به عنوان افراد غیرمتخصص بودند که ضمن ارزیابی پرسشنامه‌، نظرات آنها توسط محققان در پرسشنامه اعمال گردید. پرسشنامه به 4 نفر متخصص دندانپزشکی کودکان، 6 نفر متخصص سلامت دهان داده شد. در سنجش روایی محتوای، شاخصContent validity ratio (CVR)، از حیث ضرورت و شاخص Content validity index (CVI)، از نظر ساده بودن، سلیس بودن، و شفافیت در نظر گرفته شد. ابتدا برای تعیین نسبت روایی محتوا (CVR)، ضرورت پرسش ارزیابی شد. آیا این سؤال ضروری هست یا خیر؟ چنانچه موضوع مهم نبود، تکراری بود و یا اصولا ارزیابی KAP بیمار را ارزیابی نمیکرد، از مورد ضروری بودن خارج می شد.                                     بر اساس فرمول محاسبه شاخص CVR به صورت  CVR=(Ne - N/2)/(N/2)، که در آن Ne، تعداد افرادی بود که ضرورت گزینه را تایید کرده بودند                                     و N، تعداد کل افراد نظر دهنده بود، CVR محاسبه شد.                بر اساس میزان های مندرج در جدول شماره 2، حداقل مقدار CVR قابل قبول مد نظر قرار گرفت (20 و 21).                         برای تعیین شاخص روایی محتوا (CVI)، خبرگان "مربوط بودن"، "واضح بودن" و "ساده بودن" هر گویه را بر اساس یک طیف لیکرتی 4 قسمتی مشخص کردند. آنان مربوط بودن هر گویه را از نظر خودشان از 1 “مربوط نیست”، 2 “نسبتاً مربوط است”، 3 “مربوط است”، تا 4 “کاملاً مربوط است” مشخص نمودند. ساده بودن گویه نیز به ترتیب از  1 "ساده نیست"، 2 "نسبتاً ساده است"، 3 "ساده است"، تا 4 "کاملا ساده است" و واضح بودن گویه نیز به ترتیب از 1 "واضح نیست"، 2 "نسبتاً واضح است"، 3 "واضح است"، تا 4 "کاملا واضح است" مشخص می گردید. حداقل مقدار قابل قبول برای شاخص CVI برابر با 79/0 بود. گویه های بالاتر از 70/0 مورد بازبینی و  چنانچه  شاخص CVI گویه ای کمتر از آن بود حذف شد. همچنین از آنان خواسته شده بود تا پیشنهادهای احتمالی خود را به صورت واضح برای هر گزینه بنویسند، و حتی در صورت عدم موافقت با ضرورت گویه ها نطرات خود را در بقیه موارد بیان کنند. چنانچه در مجموع در مرحله آنالیز، CVR یک گویه پایین بود، حذف می شد. در پایان این مرحله و اعمال نتایج آنالیزهای CVR وCVI، یک پرسشنامه اصلاح شده به دست آمد. سپس مرحله سوم با بررسی پایای آن ادامه یافت. به منظور بررسی پایایی آن، پرسشنامه‌ بین 47 نفر از مادران در شهر قم توزیع و تکمیل گردید. تمام خبرگان و مادران با تمایل شخصی خویش در تحقیق شرکت کرده و هیچ اجباری برای این کار نداشته‌اند.                                          نتایج: آنالیز داده‌ها با نرم‌افزار آماری SPSS (Statistical package for social sciences V21)، انجام شد. نتایج ارزیابی پاسخ‌های 47 نفر از مادران هنگام بررسی تکرارپذیری سؤالات با آزمون کاپا و نیز درصد توافق‌ها در جدول 2 ارائه شده است. حداقل و حداکثر مقدار ضریب ICC بترتیب برابر با 77/0 و 98/0 بود.                   ضریب ICC نمره مجموع سوالات (با درنظر گرفتن وزن یکسان برای همه سوالات) در دو نوبت برابر 97/0 (001/0<p) محاسبه گردید. ضریب آلفای کرونباخ در بررسی پایایی (تکرارپذیری) پاسخ‌های مادران به سؤالات
مختلف هم معادل 813/0  گزارش گردید. علاوه بر این، میزان درجه‌ی توافق در رویکرد کمتر محافظه‌کارانه برای سؤالات محاسبه و در قسمت ضمائم ارائه گردید.                       برای محاسبه‌ی مناسبت، سادگی و شفافیت کلی ابزار، مجموع تعداد سؤالاتی که توسط تمامی متخصصان مطلوب تشخیص داده شده بود، بر تعداد کل سؤالات تقسیم شده و نتایج آنها گزارش شد. برای محاسبه‌ی مناسبت، سادگی و شفافیت هر سؤال، مجموع تعداد متخصصینی که مناسبت، سادگی و شفافیت هر سؤال را مطلوب یا کاملاً مطلوب تشخیص داده بودند، بر تعداد کل متخصصان تقسیم گردید
و حاصل آن در قسمت ضمائم گزارش شد.تمامی سوالات در همه ی حیطه ها وزن یکسان گرفتند اما برای احتساب نمره ی کل اثر مداخلات آموزشی در نگرش، دانش و عملکرد مادران از 12 حیطه مورد نظر، وزن یکسانی تعریف نشد. بنابراین سهم هر حیطه در نمره ی کل بر اساس وزن ها متفاوت است.

جدول شماره 1: حداقل مقدار CVR قابل قبول بر اساس تعداد متخصصین نمره گذار

تعداد متخصصین	مقدار CVR
5 تا 7	99/0
8	85/0
9	78/0
10	62/0
11	59/0

جدول شماره 2: مقادیر CVR،  CVI، و آلفای کرونباخ در بررسی میزان روایی و پایایی سؤالات پرسشنامه

سوال	Content validity		Reliability
	CVR	CVI	درصد توافق
1	1	0.91	0.954
2	1	0.85	0.834
3	1	0.88	0.802
4	1	0.85	0.942
5	1	0.85	0.895
6	1	0.91	0.708
7	1	0.85	0.844
8	1	0.88	0.739
9	0.82	0.88	0.838
10	1	0.85	0.858
11	0.82	0.91	0.811
12	0.82	0.82	0.845
13	1	0.88	0.871
14	0.82	0.85	0.848
15	0.82	0.88	0.843
16	1	0.91	0.857
17	1	0.85	0.856
18	1	0.88	0.766
19	0.82	0.88	0.739
20	0.82	0.88	0.835
21	0.82	0.82	0.797
22	0.82	0.88	0.903
23	1	0.91	0.923
24	1	0.79	0.855
25	0.82	0.85	0.830
26	0.82	0.91	0.920

بحث: مطالعه حاضر به طراحی یک پرسشنامه‌ی استاندارد شده برای بررسی میزان اثر بخشی  مداخلات آموزشی  بر روی دانش،نگرش و عملکرد مادران پرداخته است. ضرورت این امر، داشتن یک نسخه مشترک و جامع می باشد. حیطه های مهم را در خود داشتن، راهنمایی برای آموزش مادران، امکان سنجش اثربخشی آموزش از جمله ویژگی های داشتن یک پرسشنامه استاندارد شده می باشد. از طرفی دیگر، سنجش KAP مادران از ضروریات اولیه برای هر فرد      حرفه ای برای سنجش اثربخشی حضور خودش در یک مرکز می باشد. وجود چنین پرسشنامه ای به فرد حرفه ای کمک می کند تا امکان سنجش KAP اولیه و نهایی را تسهیل کند و از گرفتن وقت اضافه برای طراحی آن جلوگیری میکند. وجود چنین پرسشنامه ای به منظور بکارگیری در مطالعات مختلف که نیاز به مقایسه با هم را دارد نیز بسیار ضروری می باشد. از این رو می توان این پرسشنامه را برای این اهداف پیشنهاد نمود. گر چه، ممکن است اهداف ویژه دیگری علاوه بر آنچه در این پرسشنامه آمده است، به طور خاص، نیاز به بررسی و ارزیابی باشد که می تواند به این پرسشنامه اضافه نمود. مانند آن چه در خصوص موارد مرتبط با ارتودنسی بیان شد. محققین و اساتید شرکت کننده در این طرح این مورد و مواردی از این قبیل را به عنوان موارد اساسی و عام سنجش دانش و نگرش مادران تشخیص ندادند. اما این به این معنی نیست که در این مورد نباید تحقیقی صورت گیرد. آن چه این پرسشنامه برای استفاده در مطالعات پیشنهاد میکند، توجه به نیازهای دانشی، نگرشی و عملکردهای پایه ای می باشد. این واقعیت وجود دارد که ابزار و پرسشنامه‌هایی که برای برآورد مداخلات آموزشی در یک جامعه کاربرد دارد، ممکن است از دقت کافی برای برآورد آن در جامعه‌ی دیگر برخوردار نباشد. در این صورت ضرورت طراحی یک پرسشنامه‌ی اختصاصی برای این منظور مورد تأکید قرار گرفته است. اما چنانچه موارد به هم نزدیکتر باشد، امکان مقایسه کردن آنها با یکدیگر دقیقتر بوده و میتوان از نتایج آنها برای برنامه ریزی خود استفاده کرد. دو مطالعه Maranhão دربرزیل و Ramroop در ترینیداد (در نزدیکی برزیل)، با یک عنوان برای سنجش دانش و نگرش آموزگاران در مورد سلامت دهان انجام شد (14، 11). اما در محتوا کاملا مختلف بودند. در پرسشنامه برزیل به تغذیه، پلاک، نحوه برداشت پلاک، بروز ژنژیویت،  ظهور پوسیدگی، و انتقال پوسیدگی از فردی به فرد دیگر و دندانپزشکی پیشگیری توجه کرده بودند. حال آن که پرسشنامه ترینیداد به نقش ویتامین ها، مدیریت ضربه های دندانی و میکروب های داخل دهان نیز اشاره داشت. خبرگان مطالعه ما ضروریات دانش اولیه مادران را با توجه به سطح تحصیلات و نتایج کلی مطالعات در مورد آگاهی آنان از سلامت دهان، بررسی برخی موارد را ضروری ندانستند. مطالعه حاضر به طراحی یک پرسشنامه‌ی استاندارد شده برای بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد ‌والدین میپردازد. تعداد سوالات پرسشنامه نهایی 35 سوال شامل 11 سوال دانشی، 9 سوال نگرشی، 6 سوال عملکرد و 9 سوال مشخصات دموگرافیک می باشد. ضریب پایایی آنها برابر 813/0 بوده است. شاخص روایی محتوا برای تمامی سؤالات نیز در اکثر موارد 90% و در برخی موارد 85% به دست آمد. میزانهای فوق بیانگر باقی ماندن سوالات با اجماع بالاتر می باشد. در تانزانیا در سال 2009 به منظور بررسی سنجش KAP مادران از یک پرسشنامه شامل 9 سوال دانشی (6 سوال در مورد دندان و 3 سوال در مورد لثه‌ا)، همچنین چهار سوال نگرشی، و پنج سوال در مورد عملکرد استفاده کردند (15). آنان چهار متغیر سن، خانوادگی، تحصیلات، و شغل را نیز بررسی کردند. پرسشنامه ما در بخش دانشی گرچه همین تعداد سوال را در خود جای دارد اما حیطه های بیشتری را پوشش می دهد. مطالعه ای در هند در سال 2013 انجام شد. آنان نیز از یک پرسشنامه برای بررسی KAP والدین در مورد سلامت دهان استفاده کردند. البته مطالعه مذکور بر روی مادران دارای نوزاد بود.  آنان در چهار قسمت پرسشنامه خود را طراحی کردند. پنج سوال در خصوص مشخصات دموگرافیک شامل جنس، سن، اشتغال، تحصیلات و درآمد بود.  ده سوال در مورد دانش، 9 سوال در مورد نگرش، و 8 سوال در مورد عملکرد در آن پرسشنامه طراحی کرده بودند (16). در پرسشنامه ما، به بخش درآمد با ظرافت خاصی اشاره شده است. در بخش عملکرد نیز سوالات گرچه کافی به نظر میرسد، اما به دلیل ماهیت داشتن نوزاد، بخش عمومی بیشتری دارد. مطالعه دیگری در سال 2014 هند در مورد سنجش KAP مادران انجام شد. آنان ۱۰ سوال دانشی، ۶ سوال نگرشی، و دو سوال عملکرد را  در پرسشنامه خود قرار داده بودند (17). آنان علیرغم داشتن دو بخش دانشی و نگرشی با کیفیت خیلی خوب، در بخش عملکرد بسیار محدود عمل کرده بودند. تنها دو پرسش و پرداختن به معاینات توسط دندانپزشک و نحوه آن، نمی تواند عملکرد را به طور کامل پوشش دهد. مطالعه Suresh و همکاران در سال 2010 نیز با یک پرسشنامه با چهار مشخصه دموگرافیک انجام گردید. سوالات  دانشی در سه حیطه تغذیه، بهداشت دهان و اهمیت دندانهای شیری طراحی شده بود که در مجموع 10 موضوع را بررسی میکرد (18). حیطه های پرسشهای دانشی محدود بود و جامعیت آن نسبت به پرسشنامه طراحی شده ما کمتر بود. در مطالعه Sogi و همکاران در سال 2016 در خصوص دانش، نگرش و عملکرد والدین در مورد پیشگیری از پوسیدگی های کودکان نیز از یک پرسشنامه استفاده کردند. در بخش دموگرافیک به سن، تحصیلات، شغل و تعداد فرزندان توجه شده بود. به مادران آنان ۱۰ سوال در                  هر یک از بخشهای دانشی، نگرشی و عملکرد طراحی کرده               بودند (19). آنچه در این پرسشنامه مشاهده گردید که برای ارتقاء کیفیت پرسشنامه خود از آنن استفاده کردیم این بود که علیرغم تعداد سوالات مناسب، حیطه های مورد بررسی کمتر بود. به عنوان مثال آنان پنج سوال از ده سوال عملکرد را به تغذیه اختصاص داده بودند. Hattne و همکاران (22) سه فاکتور اصلی و هفت فاکتور فرعی را در مورد نگرش نسبت به سلامت دهان به دست آوردند. این فاکتورها در سه دسته کلی آگاهی، احساسات و ارزش ها خلاصه می شد. ‌ما هم در طراحی این پرسشنامه سوالاتی در حیطه ی آگاهی و نگرش طراحی نمودیم. علاوه بر آن به بررسی عملکرد و فاکتورهای سوشودموگرافیک پرداختیم تا بتوانیم با نتایج حاصله از مطالعه  این پرسشنامه اطلاعات مفیدی در                   زمینه ی ارتقا بهداشت سلامت دهان و دندان بدست بیاوریم. در مطالعه Tolvanen و همکاران(23) هم سه عامل «اهمیت مسواک زدن برای موقیت های اجتماعی»، «اهمیت مسواک زدن در سلامتی و ظاهر زیبا» و «نگرانی در مورد گسترش پوسیدگی» در شکل گیری نگرش نسبت به بهداشت دهان و دندان بیان شده بود و ما هم در طراحی این پرسشنامه در رابطه با تعداد ‌دفعات مسواک زدن در بخش سنجش عملکرد و  اهمیت مسواک زدن و ارتباطش با پیشگیری  از پوسیدگی در بخش سنجش آگاهی سوالاتی را مطرح نمودیم. علاوه بر آن بصورت جامع تر به بررسی میزان آگاهی و دانش والدین در رابطه با سلامت دهان و دندان فرزندانشان پرداختیم. مطالعه ای توسط آل تمیمی و همکارانش در سال 2011 (7) بر روی کودکان، مادران و معلمان مدارس در شهر مدینه ی عربستان سعودی انجام شد. در پاسخ به پرسشنامه هایی که به مادران داده شده بود، به عادات سلامت دهان و دندان، مصرف قند را در کودکان، و مراجعه ی سالانه به دندانپزشک در کودکان نشان می داد. ما‌ نیز سوالاتی را به تفضیل در بخش سنجش عملکرد در رابطه با عادات بهداشتی دهان و دندان من جمله نحوه مراجعه به دندانپزشک، تعداد دفعات مسواک زدن، استفاده از خمیر دندان و نخ دندان و تعداد دفعات مصرف  خوراکی های شیرین طراحی نمودیم. علاوه بر آن لازم دیده شد سوالاتی را در رابطه با طریقه ی دریافت آموزش بهداشت مطرح بنماییم تا بتوانیم با استفاده از این پرسشنامه تصمیم گیری بهتری در رابطه با ارتقا رفتارهای بهداشتی دهان و دندان ارائه بنمایم.                                  ما نیز علاوه بر موضوعات مطرح شده در بخش سنجش آگاهی لازم‌ دیدیم که آگاهی والدین را در رابطه با نقش دندان های  شیری و اهمیت آن نیز مورد ارزیابی قرار دهیم، که آنان در مطالعه به بررسی آن نپرداخته بودند.                                      نتیجه گیری: در این تحقیق، یک پرسشنامه‌ی استاندارد برای سنجش دانش، نگرش و عملکرد والدین طراحی گردید. در مجموع، با توجه به حضور دو گروه متخصصین دندانپزشکی کودکان و سلامت دهان، موارد مورد نیاز ضروری با توجه به جمعیت ایرانی در آن دیده شده است. استفاده از تکنیک‌های استاندارد برای طراحی ابزار                تحقیق و نتایج به دست آمده در آن درباره‌ی شاخص‌های                      روایی و پایایی، نتیجه‌گیری گردید که این پرسشنامه‌ی طراحی شده می‌تواند با به عنوان یک ابزار روا و                            پایا می تواند به عنوان اطلاعات پایه، برای تعیین                      میزان اثر بخشی مداخلات آموزشی بر روی دانش،                نگرش و عملکرد والدین  به کار گرفته شود.                                                                     

پرسشنامه بررسی دانش، نگرش و عملکرد والدین در خصوص بهداشت و سلامت دهان و دندان
  کد برگه:
1.  نحوه مراجعه شما به دندانپزشک چگونه است؟    
در صورت بروز مشکل£      هر 6 ماه یکبار£            سالی یکبار£ دو سال یکبار£ مراجعه منظم ندارم£
2. معمولا هر چند وقت یکبار دندانهایتان را مسواک می زنید؟   
نامنظم یا هیچوقت £   یک بار­ در هفته£   دو یا سه بار در هفته£         یک بار در روز£      بیش از یکبار در روز£
3. آیا به هنگام مسواک زدن از خمیر دندان حاوی فلوراید نیز استفاده می کنید؟ 
همیشه یا تقریبا همیشه£          اکثر اوقات£           به ندرت£      هیچوقت£
4. معمولاهرچند وقت یکبار ازنخ دندان استفاده می کنید؟
هیچوقت£   گاهی اوقات£     دو یا سه باردرهفته£  یک بار در روز£           بیش از یک بار در روز£
5. معمولا چند بار تنقلات شیرین یا نوشیدنیهای شیرین در بین وعده های غذایی اصلی می خورید؟                         حدود سه بار در روز یا ببیشتر£      حدود دو بار در روز£   یک بار در روز £                   گاهی اوقات، نه هر روز£     خیلی به ندرت، و یا اصولا در بین وعده های غذایی چیزی نمی خورم £    
6. از چه طریق آموزش بهداشت دهان و دندان را دریافت می کنید؟ 
مراکز بهداشتی درمانی£      روزنامه یا مجله£     مطب دندانپزشکی£   دوستان و آشنایان£            رادیو یا تلویزیون£      سایر موارد: (لطفا نام ببرید)
لطفا میزان موافقت خود با عبارات زیر را بیان کنید: </

شماره	سوالات مربوط به نگرش	کاملا موافقم	موافقم	نظری ندارم	مخالفم	کاملا مخالفم
7	مراجعه منظم به دندانپزشک جهت معاینه حتی در صورت عدم وجود پوسیدگی ضروری است.
8	سلامت دندانهای شیری برای داشتن دندانهای دائمی سالم مهم است.
9	دهان شویه فلوراید برای سلامت دندانی اهمیت دارد.
10	دندانی که در اثر ضربه از دهان خارج شده را می توان دوباره در محلش قرار داد.
11	دندانی که در اثر ضربه کمی لق شده است نیازی به درمان ندارد.
12	عادتهای دهانی کودکان روی رویش مرتب دندانها تاثیری ندارد.

Evaluation of dentistry fear in 3-8 years old children referred to Shahid Sadoughi Dental School in Yazd
           Original Article
 

Abstract       

Ghandahari Motlagh M1 Fotouhi F2 Ghandahari Motlagh B3* Joya H4   1. Associate Professor of Pediatric Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Iran.   2. Assistant Professor of Pediatric Dentistry, Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd, Iran.   3. Lecturer, Department of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, AJA University of Medical Sciences, Tehran, Iran.   4. Student of Dentistry, Faculty of Dentistry, Shahid Sadoughi University of Medical Sciences, Yazd, Iran.   Corresponding Author: Sahel_63_2001@yahoo.com

Background: Fear of dentistry known as a key factor in preventing children from referring to the dentist even delaying or cancelling dental appointments. In this regard the aim of this study was to identify the fear of dental dentistry in 3-8 years old children referring to pediatric dentistry department of Shahid Sadoughi dental school of Yazd and to compare the two aged groups in 2015-2016.   Materials and methods: In this study, 158 children aged 3–8 years referred to pediatric dentistry were selected and Questionnaire (CFSS-DS) was used to assess fear and anxiety and Frankel was used to assess child behavior. The data were analyzed with ANOVA and T-test   Results: The study was conducted on 158 children. Of these children, 124 (78.5%) ranged in age from 3 to 6 years and 34 (21.5%) ranged in age from 6 to 8 years, 92 (58%) boys and 66 (42%) girls and 112 (71%) had dental treatment history and 45 (29%) had no dental treatment history. The mean CFSS-DS scale score in the children under study was 45.60±10.55with a minimum of 21 and a maximum of 66 and the mean of the Frankel scale was 2.71±1.65with a minimum of 1 and a maximum of 4.Results showed a significant correlation between CFSS-DS score and Frankel scale score with age variable (significant negative correlation with CFSS-DS (r=-0.334, p=0.000) and significant positive correlation with Frankel (r=0.258, p=0.001)).   Conclusion: It seems that dental treatment in 3-8 year old children is associated with fear and stress and children's attitude towards dental practice is neutral (between positive and negative) and increasing age is the only factor affecting them. Reduce children's fear and stress and make their attitudes positive.      Keywords: Fear, Dentistry, Children.

 
 

 
بررسی ترس از دندانپزشکی کودکان 8-3 ساله مراجعه کننده به دانشکده دندانپزشکی شهید صدوقی یزد
چکیده                                                                                                                                   تحقیقی                                                                               

زمینه و هدف: ترس از دندانپزشکی، یک عامل کلیدی در جلوگیری از مراجعه کودکان، تاخیر و حتی لغو قرار ملاقات دندانپزشکی محسوب میشود.از این رو مطالعه حاضر با هدف شناسایی ترس از دندان پزشکی کودکان 8-3 ساله مراجعه کننده  به بخش دندانپزشکی کودکان دانشکده دندان پزشکی شهید صندوقی یزد و مقایسه این دو گروه با هم در سال 1396-1395 انجام شد.   مواد و روش ها: در این مطالعه ، تعداد 158 کودک 8-3 ساله مراجعه کننده به بخش دندان پزشکی کودکان، انتخاب و از پرسشنامه (CFSS-DS) جهت ارزیابی ترس و اضطراب و فرانکل برای ارزیابی رفتار کودک استفاده گردید. داده ها پس از جمع آوری در محیط نرم افزار SPSS17 وارد کامپیوتر شده و از آزمون های آماری T-test و ANOVA استفاده گردید.   یافته ها: تعداد، 124 نفر(5/78درصد) با رنج سنی 3 تا 6 سال و 34 نفر (5/21درصد) با رنج سنی 6 تا 8 سال، (58درصد) پسر و (42درصد) دختر بودند. میانگین نمره مقیاس CFSS-DS در کودکان مورد بررسی، 55/10±60/45 با حداقل میزان 21 و حداکثر میزان 66 و میانگین نمره مقیاس فرانکل 06/1±71/2  با حداقل میزان 1 و حداکثر میزان 4 بوده است. طبق این نتایج بین نمره مقیاس CFSS-DS و نمره مقیاس فرانکل با متغیر سن، همبستگی معناداری دیده شد (000/0= P) و با فرانکل ارتباط مثبت معنادار وجود داشت (001/0= P).   نتیجه گیری: به نظر می رسد که اقدامات دندانپزشکی در کودکان 3-6 ساله با ترس و استرس بیشتری نسبت به گروه 6-8 سال بوده و نگرش کودکان نسبت به  دندانپزشکی خنثی (بین مثبت و منفی) است و افزایش سن، موثرترین فاکتور بر کاهش ترس و استرس کودکان و مثبت کردن نگرش آنها بوده است.   کلمات کلیدی: ترس، دندانپزشکی، کودک.

مهدی قندهاری مطلق1 ، فائزه فتوحی2 بنت الهدا قندهاری مطلق3* ، حسین جویا 4   1. دانشیار، بخش دندانپزشکی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، ایران 2. استادیار، بخش دندانپزشکی کودکان،  دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، ایران 3. مربی، بخش دندانپزشکی کودکان، دانشگاه علوم پزشکی آجا، تهران، ایران 4.دانشجوی دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، ایران   نویسنده مسئول: دکتر بنت الهدا قندهاری مطلق Sahel_63_2001@yahoo.com   تاریخ دریافت:  1/2/98 تاریخ پذیرش: 17/6/98

 

مقدمه: ترس از دندانپزشکی یک عامل کلیدی است که می‌تواند باعث جلوگیری از مراجعه بیماران، تاخیر و یا حتی لغو قرار ملاقات دندانپزشکی شود (1). ترس و اضطراب دندانپزشکی به علت تجربه ای منفی در جراحی دندان تعریف شده است (2)، که نه تنها به سلامت دندان در کودکان لطمه می‌زند، بلکه اگر همچنان در سراسر طول عمر، ادامه یافته وبرطرف نشود، می‌تواند سلامت دهان و دندان، سیستمیک و روانی فرد را مختل سازد (3). ترس از دندانپزشکی ممکن است تبدیل به مشکلی مکرر و جدی برای بیمار و دندانپزشک شود. علت این ترس در کودکان چند عاملی است (4). سه گروه اصلی از عوامل مسـبب تـرس، شامل عوامل فردی (مربوط به بلوغ و خلـق و خـوی کـودک)، عوامل بیرونی (از طریق یادگیری اجتمـاعی از خـواهر، برادر، والدین، خویشاوندان و دوستان) و عوامل مربوط به گروه دندانپزشکی شناسایی شده اند (5). البته سن و جنس فاکتورهای تاثیر گذاری در میزان ترس کودکان هستند، مثلا ترس در دختران و کودکان کوچک‌تر اغلب بیش از پسران و کودکان بزرگتر گزارش شده است (6). در مطالعات مختلف مشخص شده است که نگرش منفی خانواده نسبت به درمان دندانپزشکی و ترس از دندانپزشکی در خانواده شایعترین دلیل برای ایجاد ترس دندانپزشکی است (5). عملکرد خانواده و توانایی والدین در ایجاد ارتباط با ثبات و مثبت با فرزندانشان به عنوان عامل اصلی برای کم کردن ترس دندانپزشکی محسوب می‌شود (8). تشخیص زود هنگام ترس کودکان از دندانپزشکی در درمان موثر دندانپزشکی ضروری است (7، 8). برای این منظور از انواع مختلف مقیاس ها برای ارزیابی ترس از دندانپزشکی استفاده شده است. چهار مقیاس ارزیابی ترس از دندانپزشکی در کودکان عبارتند از: 1) رفتارهای مشاهده شده حین درمان دندانپزشکی (به عنوان مثال مقیاس رتبه ای رفتار فرانکل ( Frankle Behavior Rating Scale (FBRS)) ؛ 2) مقیاس های فیزیولوژیکی (ضربان قلب، پاسخ پوستی پایه و تنش عضلانی)، 3) مقیاس های تصویری (مقیاس تصویری صورتک (Facial Image Scale (FIS)) و یا تست تصویری ترس کودکان از دندانپزشکی(Children's Dental Fear Picture Test (CDFP)) و 4)  تست های روانشناسی (9). در میان آنها پرسشنامه بررسی ترس کودکان ـ زیر شاخص دندانپزشکی (Children's Fear Survey Schedule –Dental Subscale (CFSS-DS)) مقیاس روانسنجی شناخته شده ای است که توسط کاتبرت و مالامد در سال 1982 برای ارزیابی ترس از دندانپزشکی در کودکان طراحی گردیده و نشان داده شده که دارای قابلیت اطمینان خوبی است. این مقیاس در چندین کشور به چندین زبان ترجمه و استفاده شده است (10-12).          گزارش شده که در برخی شرایط CFSS-DS از دیگر مقیاس ها، مانند تست تصویر Venham و اضطراب دندانپزشکی، بهتر است (13). مطالعات متعددی (14-19) در مورد نمره دهیCFSS-DS  و میزان همکاری کودکان در حین درمان دندانپزشکی انجام شده است. نتایج این مطالعات نشان داده است کودکانی که همکاری نداشتند و یا امتیاز فرانکل آنها در طبقه غیر همکار قرار داشته است، نتایج تست CFSS-DS آنها نیز اعداد بالاتری را نشان داده است. مطالعات نشان داده اند اضطراب دندانپزشکی می‌تواند درمان‌های دندانپزشکی در کودکان را مختل سازد (20). ترس از دندانپزشکی در بزرگسالی پایدارتر از در دوران کودکی است، پس بهتر است به جای بزرگسالی، در دوران کودکی اقدامی جهت برطرف نمودن ترس از دندانپزشکی انجام گیرد (21). مطالعه حاضر باهدف شناسایی عوامل ترس از دندانپزشکی در کودکان 3 تا 8 ساله مراجعه کننده به بخش دندانپزشکی کودکان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد و مقایسه این دو گروه با هم در سال 1395 طراحی شده است تا مؤلفه های تأثیرگذار بر ترس کودکان از دندانپزشکی شناسایی گردد.                  روش بررسی: در این مطالعه توصیفی مقطعی، تعداد 160 کودک 8-3 ساله که در سال های 1396-1395 به بخش دندان پزشکی کودکان دانشکده دندان پزشکی شهید صدوقی یزد مراجعه کرده بودند، انتخاب و پس از کسب رضایت نامه آگاهانه مورد بررسی قرار گرفتند. این کودکان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. کودکان با دامنه سنی 3-8 سال، سالم و بدون هیچگونه نقض ذهنی و جسمی وارد مطالعه شده و کودکانی که همکاری ضعیفی داشتند، از مطالعه خارج شدند. در این مطالعه برای ارزیابی استرس دندان پزشکی در کودک از پرسش نامه CFSS-DS استفاده شد. در کودکان 6-3 سال از والدین درخواست شد که پرسش نامه را تکمیل نمایند. ولی در گروه سنی بالاتر از خود کودکان خواسته شد که تحت نظارت والدین پرسش نامه را تکمیل نمایند. هم چنین رابطه میان استرس کودک و میزان همکاری او در هنگام درمان توسط دندان پزشک با معیار فرانکل مورد ارزیابی قرار گرفت. برای بررسی میزان استرس دندان پزشکی کودک از پرسش نامه استاندارد و دقیق بررسی ترس کودکان زیر شاخص دندان پزشکی (CFSS-DS) که شامل 15 مورد از وضعیت های مختلف دندان پزشکی است استفاده شد. هر پرسش 5 پاسخ داشت که درجه 1 مربوط به احساس آرامش و درجه 5 مربوط به اضطراب بود. برای پاسخ به سوالات از معیار Visual Analogue Scale (VAS) که به صورت شکلک                    می باشد، استفاده شد. نمره کامل شامل محاسبه نمره های هر 5 پرسش بود که امتیاز کلی هر کودک از 15 تا 75 متغیر بود. اضطراب مساوی یا بالاتر از 35 نشان دهنده استرس دندان پزشکی در کودک است. قسمت اول این پرسش نامه خصوصیات فردی کودک (سن، جنس، ترتیب تولد و سابقه درمان دندان پزشکی) را شامل می شد که توسط والدین تکمیل گردید. پایایی مطالعه بر اساس مطالعه جوادی نژاد و همکاران (22) میزان بالاتر از 7/0 بوده و پایایی لازم تایید گردید.از دستیار تخصصی که مسئول درمان کودک بود، خواسته شد که مقیاس فرانکل را با توجه به رفتار  کودک حین درمان دندان پزشکی ثبت کند. هم چنین نوع کار انجام شده برای بیمار و استفاده کردن از بی حسی موضعی را نیز مشخص کند. داده ها پس از جمع آوری در محیط نرم افزار SPSS 17 وارد کامپیوتر شده و در صورت نرمال بودن از آزمون های آماری T-test و ANOVA و Pearson correlation استفاده شد.                                نتایج: در این مطالعه، 124 نفر(5/78درصد) رنج سنی 3 تا 6 سال و 34 نفر(5/21درصد) رنج سنی 6 تا 8 سال داشتند. همچنین از این تعداد کودک مورد بررسی، 92 نفر (58درصد) پسر و 66 نفر (42درصد) دختر بودند. از 158 کودک مورد بررسی، 112 نفر (71درصد) سابقه درمان دندانپزشکی داشته و 45 نفر (29درصد) سابقه درمان دندانپزشکی نداشتند. نتایج مطالعه در مورد میانگین نمره ترس طبق مقیاس CFSS-DS در کودکان مورد بررسی نشان داد که میانگین نمره فوق، 55/10±60/45 با حداقل میزان 21 و حداکثر میزان 66 بوده است؛ که طبق طبقه بندی نمرات (نمره بیشتر مساوی 35 نشان دهنده استرس و ترس دندانپزشکی در کودک است)، کودکان مطالعه حاضر استرس و ترس نسبتا بالایی نسبت به اقدامات دندانپزشکی دارند. نتایج مطالعه حاضر در مورد میانگین نمره ترس طبق مقیاس CFSS-DS بر حسب متغیرهای سن، جنسیت و سابقه درمان دندانپزشکی در جدول شماره 1آمده است. تحلیل جدول زیر با استفاده از آزمون T-test نشان داد که بین میانگین نمره ترس بر حسب هیچ کدام از متغیرهای سن، جنسیت و سابقه درمان دندانپزشکی تفاوت آماری معناداری وجود ندارد. به عبارتی دیگر میانگین نمره ترس در دختران در مقایسه با پسران، در گروه سنی 3 تا 6 سال در مقایسه با گروه سنی 6 تا 8 سال، و در کودکان با سابقه درمان دندانپزشکی در مقایسه با کودکان بدون سابقه دندانپزشکی، تفاوت آماری معناداری نداشت (P>0.05). نتایج مطالعه در مورد میانگین نمره ترس طبق مقیاس CFSS-DS بر حسب چندمین فرزند خانواده بودن در کودکان مورد بررسی نشان داد که میانگی نمره مذکور در کودکانی که فرزند دوم خانواده بوده اند، 65/9±03/46 بوده که نسبت به سایر کودکان بیشتر است؛ هرچند که تحلیل نتایج با استفاده از آزمون ANOVA نشان داد که بین میانگین نمره ترس طبق مقیاس CFSS-DS بر حسب چندمین فرزند خاتواده بودن در کودکان مورد بررسی تفاوت آماری معناداری وجود ندارد (جدول 2).

جدول شماره 1: میانگین نمره ترس CFSS-DS بر حسب متغیرهای سن، جنسیت، سابقه درمان دندانپزشکی در کودکان مورد بررسی

متغیرها		تعداد	میانگین±انحراف معیار	P-value
سن(سال)	3-6	124	63/10±16/46	204/0
	6-8	34	10/17±55/43
جنسیت	پسر	92	93/10±17/45	550/0
	دختر	66	6/10±19/46
سابقه درمان دندانپزشکی	بله	112	48/10±15/45	426/0
	خیر	45	87/10±64/46

 

نتایج مطالعه در مورد همبستگی نمره ترس طبق مقیاس CFSS-DS  با متغیرهای سن و چندمین فرزند خانواده بودن با استفاده از آزمون Pearson correlation نشان داد که بین نمره ترسCFSS-DS  با سن با P-value<0.001  ارتباط منفی و معناداری یافت شد. به طوری که با افزایش سن (در هر گروه سنی)، میزان نمره ترس کودکان به طور معناداری کاهش می یابد (جدول 3). نتایج مطالعه در مورد میانگین نمره مقیاس فرانکل در کودکان مورد بررسی نشان داد که میانگین نمره فوق، 06/1±71/2 با حداقل میزان 1 و حداکثر میزان 4 بوده است،که طبق دسته بندی معیار فرانکل، کودکان نگرشی خنثی (بین مثبت و منفی) نسبت به اقدامات دندانپزشکی داشته اند. نتایج مطالعه ی ما در مورد میانگین نمره مقیاس فرانکل بر حسب متغیرهای سن، جنسیت و سابقه درمان دندانپزشکی در جدول شماره 4 آمده است. تحلیل جدول زیر با استفاده از آزمون T-test نشان داد که بین میانگین نمره مقیاس فرانکل بر حسب هیچ کدام از متغیرهای سن، جنسیت و سابقه درمان دندانپزشکی تفاوت آماری معناداری وجود ندارد. به عبارتی دیگر میانگین نمره مقیاس فرانکل در دختران در مقایسه با پسران، در گروه سنی 3 تا 6 سال در مقایسه با گروه سنی 6 تا 8 سال، و در کودکان با سابقه درمان دندانپزشکی در مقایسه با کودکان بدون سابقه دندانپزشکی، تفاوت آماری معناداری نداشت(05/0P-value>). همچنین طبق جدول3 بین نمره ترس با متغیر چندمین فرزند خانواده بودن                                 با 05/>0P-value ارتباط مثبت معناداری یافت نشد.           نتایج مطالعه در مورد ارتباط نمره مقیاس فرانکل با متغیرهای سن، سابقه درمان دندانپزشکی و چندمین فرزند خانواده بودن با استفاده از آزمون Pearson correlation نشان داد که بین نمره مقیاس فرانکل با سن با  001/0=P-value ارتباط مثبت و معناداری یافت شد.                                       به طوری که با افزایش سن، میزان نمره مقیاس فرانکل کودکان به طور معناداری افزایش می یابد.                                      با توجه به اینکه طبق مقیاس فرانکل با افزایش نمره رفتار کودک مثبت تر و میزان استرس و ترس وی کاهش می یابد، می توان گفت که با افزایش سن میزان استرس و ترس کودک طبق مقیاس فرانکل کاهش می یابد.                                             همچنین طبق جدول بین نمره مقیاس فرانکل با متغیرهای چندمین فرزند خانواده بودن و سابقه درمان دندانپزشکی با05/>0P-value ارتباط معناداری یافت نشد (جدول 5).
 

 

جدول شماره 2: میانگین نمره ترس CFSS-DS بر حسب چندمین فرزند خانواده بودن در کودکان مورد بررسی

چندمین فرزند خانواده	تعداد	میانگین±انحراف معیار
اولین	73	55/10±49/45
دومین	53	65/9±03/46
سومین	21	67/13±04/45
چهارمین	11	30/9±27/45
P-value		983/0

 

جدول شماره 3: همبستگی نمره ترس CFSS-DS با متغیرهای سن و چندمین فرزند خانواده بودن

متغیر	شاخص ها
	ضریب همبستگی(r)	P-value
سن	334/0-	000/0
چندمین فرزند خانواده بودن	004/0-	964/0

 

جدول شماره 4: میانگین نمره مقیاس فرانکل بر حسب متغیرهای سن، جنسیت، سابقه درمان دندانپزشکی در کودکان مورد بررسی

متغیرها		تعداد	میانگین±انحراف معیار	P-value
سن(سال)	3-6	124	06/1±65/2	209/0
	6-8	34	02/1±91/2
جنسیت	پسر	92	00/1±80/2	219/0
	دختر	66	13/1±58/2
سابقه درمان دندانپزشکی	بله	112	01/1±75/2	531/0
	خیر	45	18/1±63/2

 

جدول شماره 5: همبستگی نمره مقیاس فرانکل با متغیرهای سن،سابقه درمان دندانپزشکی و چندمین فرزند خانواده بودن

متغیر	شاخص ها
	ضریب همبستگی(r)	P-value
سن	258/0	001/0
سابقه درمان دندانپزشکی	068/0-	393/0
چندمین فرزند خانواده بودن	060/0	456/0

 

بحث: هدف اصلی دندان پزشکی کودکان که انجام خدمات درمانی موثر و کارا، همزمان با حفظ و ایجاد نگرش مثبت به دندان پزشکی در کودکان است. در این راستا یکی از مهم ترین گام ها کنترل اضطراب کودکان می باشد. مطالعه ی ما با هدف بررسی ترس از دندانپزشکی در کودکان 3-8 سال انجام شد و مقایسه بین دو گروه سنی 3-6 سال و 6-8 سال برای سنجش ترس و اضطراب از شاخص CFSS-DS استفاده شد. شاخص CFSS-DS نسبت به سایر شاخص های گزارش شخصی سنجش اضطراب خصوصیات سایکومتریک بهتری دارد و سوالات آن بیشتر جنبه ها و موقعیت های دندان پزشکی را تحت پوشش قرار می دهد و اعتبار (Validity) و اطمینان (Reliability) آن ثابت شده است و جهت ارزیابی گروهی بسیار مناسب است(22). همچنین در مطالعه ی ما میزان نگرش کودک نسبت به دندانپزشکی هم توسط دندانپزشک بوسیله ی مقیاس فرانکل ارزیابی شد. این مقیاس رفتارهای مشاهده شده را به چهار دسته تقسیم بندی می‌کند که از کاملا مثبت تا کاملا منفی متغیر است (23). نتایج بررسی حاضر  نشان از  فراوانی بیشتر پسران (58درصد) نسبت به دختران (42درصد) بود در مطالعه ی Salem و همکاران (24) و جوادی نژاد و همکاران (22) این فراوانی بیشتر پسران صادق بود. به نظر می رسد شیوع بیماری های دندانی در پسران بیشتر از دختران بوده و مراجعه بیشتر پسران به درمانگاه را به همراه دارد. در مورد توزیع فراوانی سنی، 124 نفر (5/78درصد) دامنه سنی 3 تا 6 سال و 34 نفر (5/21 درصد) رنج سنی 6 تا 8 سال داشتند. در مطالعه ی سال 2012، 3/50 درصد از کودکان دامنه سنی 5-6 سال، 6/29 درصد 4-5 سال و 1/20 درصد 3-4 داشتند (24). با توجه به مقیاس CFSS-DS، مطالعه ی میزان ترس و اضطراب در این مطالعه در بازه (حداقل میزان 21 و حداکثر میزان 66 با میانگین نمره 5/10±6/45 بوده است؛ که طبق طبقه بندی نمرات(نمره بیشتر مساوی 35 نشان دهنده استرس و ترس دندانپزشکی در کودک است)، کودکان مطالعه ی کنونی استرس و ترس نسبتا بالایی نسبت به اقدامات دندانپزشکی داشتند.           همچنین در مطالعه ی ما بین میانگین نمره CFSS-DS بر حسب جنسیت، سن، سابقه درمان دندانپزشکی و فرزند چندم خانواده بودن تفاوت آماری معناداری یافت نشد اما بین میانگین نمره ترس و سن همبستگی منفی و معناداری یافت شد. به طوری که با افزایش سن، میزان نمره ترس کودکان به طور معناداری کاهش می یافت همچنین میانگین نمره از مقیاس فرانکل برای بررسی نگرش کودکان ،06/1±71/2 با حداقل میزان 1 و حداکثر میزان 4 بوده است.که طبق دسته بندی معیار فرانکل، کودکان نگرشی خنثی(بین مثبت و منفی) نسبت به اقدامات دندانپزشکی داشته اند.همچنین بین میانگین نمره مقیاس فرانکل بر حسب هیچ کدام از متغیرهای سن، جنسیت و سابقه درمان دندانپزشکی تفاوت آماری معناداری یافت نشد ولی همبستگی مثبت و معناداری بین نگرش کودکان با سن یافت شد، به طوری که با افزایش سن، میزان نمره مقیاس فرانکل کودکان به طور معناداری افزایش یافته بود. با توجه به اینکه طبق مقیاس فرانکل با افزایش نمره رفتار کودک مثبت تر و میزان استرس و ترس وی کاهش می یابد، به نظر می رسد که با افزایش سن میزان استرس و ترس کودک طبق مقیاس فرانکل کاهش می یابد. میزان ترس و اضطراب ناشی از دندانپزشکی در کودکان، در جوامع مختلف بررسی شده است.در مطالعه ی Klingberg و همکاران(5) مشخص شد که میزان DFA وDBMP  با افزایش سن کاهش می یابد و در دختران نسبت به پسران شایع تر است. در مطالعه ی ما نیز با وجود اینکه میانگین نمره ترس در دختران بیشتر از پسران بود، اما این اختلاف از نظر آماری معنادار نبود.
 همچنین نتایج این مطالعه با نتایج مطالعه ی ما که در آن بین سن و نمره ترس همبستگی منفی و معناداری وجود داشت، همخوانی داشت. در مطالعه ی Lee و همکاران (25) شیوع اضطراب دندانپزشکی در کودکان 5-8 ساله ی تایوانی، 20.6 درصد گزارش شد. همچنین در این مطالعه میزان شیوع اضطراب با افزایش سن کاهش می یافت و پسران مدارس ابتدائی به طور قابل ملاحظه ای اضطراب کمتری داشتند. در مطالعه ای که در سال 2008 انجام شد، میزان شیوع اضطراب ناشی از دندانپزشکی در کودکان 7-11 سال با استفاده از شاخص CFSS-DS، 28.1 درصد برآورد شد. در این مطالعه تفاوت معنی داری بین دخترها و پسرها یافت نشد؛ که با نتایج مطالعه ی ما همخوانی داشت. اما شاخص ترس در کودکان در این سه مورد بیشتر بود: احساس خفگی و تزریق و کودکانی که یکی از افراد خانواده اشان ازوسیله ای در دهانش استفاده می کرد. در مطالعه ی Raducanu و همکاران(26) که بر روی بیماران 1-18 سال انجام شد، مشخص شد که  DFAدر کودکانی که قبلا اقدامات دندانپزشکی داشته اند، خصوصا در دخترها و در کودکان زیر 6 سال بیشتر است. در این گزارش علل اصلی DFA ترس کودکان از درد و ترس کلی از پزشکان و به خصوص ترس از دندانپزشکان عنوان گردید. که با نتایج مطالعه ی ما که در آن جنسیت و سابقه درمان دندانپزشکی بر روی میزان اضطراب کودکان تاثیری نداشتند، همخوانی نداشت. دلیل این عدم همخوانی می تواند تفاوت در جامعه مورد بررسی دو مطالعه باشد، به طوری که جامعه ی مورد بررسی ما کودکان 3 تا 8 سال بود ولی مطالعه ی مذکور بر روی افراد 1-18 سال انجام شد،در واقع در این مطالعه علاوه بر کودکان، نوجوانان هم مورد بررسی قرار گرفتند و تاثیر سن و تغییر دوره می تواند یک عامل تاثیرگذار در متفاوت بودن نتایج دو مطالعه باشد. در مطالعه ی Humphris و همکاران (27)، میزان اضطراب دندان پزشکی را در 1024 نفر افراد 16 ساله و بالاتر، که تجربه ی قبلی دندان پزشکی داشتند، مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از پرسشنامه ی  MDAS استفاده شد. درصد اضطراب بالا در مردان 6/6 درصد و در زنان 2/13 درصد به دست آمد که میانگینی معادل 2/11 درصد داشت. در این مطالعه مشخص شد که میزان اضطراب در زنان بیش از مردان می باشد. در مطالعه ی Salem و همکاران (24) که بر روی کودکان 3-6 ساله و والدین آنها انجام شد، از پرسشنامه CFSS-DS، SDQ و Chora&Spielberger برای اضطراب عمومی و دندانپزشکی کودک و والدین و مقیاس فرانکل برای ارزیابی رفتار کودک استفاده شد. نتایج نشان داد میانگین نمره ترس از دندانپزشکی 15/32 و شیوع آن 2/22 درصد بود. همبستگی معنی داری بین ترس از دندانپزشکی، ترس عمومی و مدیریت مشکلات رفتاری کودک مشاهده شد. به نظر می رسد ترس دندانپزشکی کودک، متاثر از رفتار والدین او می باشد. ترس یک مانع در دسترسی به بهداشت دهان در کودکان می باشد. میانگین نمره ترس در دختران 92/33 و در پسران 57/30 بود که این اختلاف از نظر آماری معنادار بود. میزان شیوع اضطراب طبق معیار CFSS-DS در بازه سنی 3-4 سال، 20 درصد در بازه سنی 4-5 سال، 4/22 درصد و در بازه سنی 5-6 سال 2/23 درصد بود و همبستگی معناداری بین سن و نمره اضطراب یافت شد. میانگین نمره CFSS-DS در مطالعه ی ما در پسران، 17/45 و در دختران 19/46 بود ولی این اختلاف از نظر آماری معنادار نبود. همچنین در مطالعه ی ما میانگین نمره مذکور در کودکان 3-6 ساله، 16/46و در کودکان 6-8 ساله 55/43 بود که این اختلاف هم از نظر آماری معنادار نبود. اما در مورد همبستگی بین سن و نمره ترس، نتایج مطالعه ی مذکور با نتایج مطالعه ی ما همخوانی داشت.در مطالعه ی دیگری که توسط جوادی نژاد و همکاران (22) بر روی کودکان 6-8 ساله با استفاده از مقیاس CFSS-DS برای بررسی ترس، مقیاس تغییر یافته اضطراب دندانپزشکی هامفریس برای ارزیابی ترس والدین و مقیاس رتبه ای رفتاری فرانکل برای ارزیابی رفتار کودک انجام شد، مشخص شد که بین نمره های ترس والدین و کودکان رابطه ی معنادار مستقیم وجود دارد.همچنین بین CFSS-DS با مقیاس رتبه ای رفتاری فرانکل همبستگی منفی معنادار یافت شد. همچنین میانگین نمره ترس کل کودکان 58/32، در دختران 84/31 و در پسران 29/33 بود که تفاوت آماری معناداری بین میانگین نمره ترس در دو جنس بافت نشد. در مورد تاثیر جنسیت بر روی میزان ترس و اضطراب کودکان، هرچند که در تمامی مطالعات گفته شده، میزان اضطراب در دختران بیشتر از پسران بود، اما در برخی از مطالعات این رابطه از نظر آماری معنادار و در برخی دیگر معنادار نبود. به نظر می رسد تفاوت در جامعه مورد بررسی، فرهنگ و اقلیم منطقه مورد بررسی، رنج سنی کودکان مورد بررسی، از علل تفاوت در نتایج مطالعات مختلف در مورد تاثیر جنسیت بر روی میزان اضطراب و ترس ناشی از دندانپزشکی باشد.مطالعه ی Krikken و همکاران(28) که با هدف ارزیابی این که آیا پدر و مادر قادر به پیش گویی دقیق ترس از دندانپزشکی فرزند خود هستند یا خیر، با استفاده از پرسشنامه CFSS-DS مشخص شد که میانگین CFSS-DS برای کودکان 15/21 و برای والدین 26/23 بود. در والدین  کودکان با اضطراب بالا برآورد ترس از دندانپزشکی پایین تر و در والدین کودکان با اضطراب کم، برآورد این ترس بالاتر بود. برآورد والدین نگران از ترس دندانپزشکی فرزندشان به طور معنی داری بالاتر از والدین بدون اضطراب بود. به طور کلی برآورد والدین از ترس از دندانپزشکی فرزندشان بالاتر از خود فرزندان بود. در مطالعه ی دیگری هم که در سال 2015 توسط Klein و همکاران(29) بر روی کودکان 6-10 ساله با استفاده از پرسشنامه CFSS-DS انجام شد، میانگین نمره اضطراب گزارش شده توسط کودکان 30/30 بود، نمره گزارش شده توسط والدین کودک 94/2 امتیاز بالاتر بود. ارزیابی والدین از اضطراب فرزندان خود بالاتر بود. در حالی که در خود ارزیابی کودکان متوسط تا خوب بودند. سن کودک با توانایی ارزیابی اضطراب مرتبط بود.                            والدین کودکان با اضطراب کم، اضطراب کودکانشان را دست بالا می گرفتند، در حالی که والدین کودکان با اضطراب بالا اضطراب فرزندان خود را دست کم می گرفتند. با توجه به دو مطالعه ی فوق می توان گفت که والدین نقش مهمی در ترس و اضطراب کودک از دندانپزشکی دارند.
نتیجه گیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر، انجام اقدامات دندانپزشکی در کودکان 3-8 ساله با ترس و استرس همراه بوده و نگرش کودکان نسبت به اقدامات دندانپزشکی خنثی (بین مثبت و منفی) است. یکی از فاکتورهای موثر در کاهش ترس و استرس ناشی از اقدامات دندانپزشکی در کودکان 3-8 ساله و مثبت تر کردن نگرش آنها نسبت به اقدامات دندانپزشکی، افزایش سن است و متغیرهای: جنسیت، سابقه درمان دندانپزشکی و چندمین فرزند خانواده بودن بر روی ترس، استرس و نگرش ناشی از دندانپزشکی در کودکان 3-8 ساله موثر نیستند. لذا با افزایش سن می توان میزان ترس و استرس ناشی از اقدامات دندانپزشکی را در کودکان 3-8 ساله کاهش و میزان نگرش آنها نسبت اقدامات دندانپزشکی را مثبت تر کرد.
نتیجه گیری: این تحقیق در کمیته "اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد" بررسی و با شماره IR.SSu.REC.1395.201 به تصویب رسید.                                  از دانشگاه و حمایتهای مادی و معنوی آن سپاسگزاری می گردد.

 
Refrences

Regeneration (Revascularization) of Immature Permanent First Molar Tooth: A Case Report
 Case Report  
 

Abstract        
 

Mohamadi N1 Ghahramani Y2 Ghaffaripour D3   1. Department of Pediatric Dentistry, Shiraz Dental School, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.   2. Department of Endodontics, Shiraz Dental School, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.   3. Postgraduate student, Department of Pediatric Dentistry, Shiraz Dental School, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.   Corresponding Author:   dghaffaripour@yahoo.com

Introduction: Dental pulp health is very important during permanent dental root completion that takes place in the first three years after eruption. Any injury to the dental pulp during endodontic treatment or physical trauma causes disruption in the improvement of root formation. In this case it had been searched for a conservative treatment of permanent immature teeth. Case presentation: The patient was a 9 years old boy with severe carries of immature teeth number 36. The pulp was exposed and does not respond to any heat or electric test that shows pulp necrosis. Apexification treatment was done with applying intracanal medicament. Conclusion: If an appropriate treatment is selected for immature necrotic teeth, root formation can be followed. Key words:  regeneration, revascularization, molar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
درمان رژنراسیون (ریوسکولاریزاسیون) اولین دندان مولر دایمی نابالغ: گزارش مورد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

چکیده                                                                                                                               گزارش مورد

مقدمه: سلامت پالپ دندان طی دوران تکامل اپکس ریشه دندانهای دایمی که معمولا طی سه سال اول بعداز رویش انها صورت میگیرد، اهمیت فراروان دارد.هرگونه صدمه به پالپ دندانی طی عفونت اندودنتیک یا تروما ی فیزیکی باعث ایجاد اختلال در تکامل ریشه و بازماندن اپکس میشود. دراین گزارش به بررسی درمان محافظه کارانه ی دندان نابالغ دایمی پرداخته شده است.   گزارش مورد: بیمار پسری سالم، نه ساله با پوسیدگی شدید دندان 36 با ریشه نابالغ جهت درمان مراجعه کرده است.پالپ اکسپوز بود و پاسخی به تستهای حرارتی و الکتریکی نشان نمیداد که نشانگر نکروز پالپی بود.این دندان تحت درمان رژنراسیون دوجلسه ای بااعمال داروی داخل کانال قرار گرفت.   نتیجه گیری: اگر درمان مناسبی برای درمان دندانهای نابالغ نکروز انتخاب شود،شکل گیری ریشه می تواند ادامه پیدا کند.       کلمات کلیدی: رژنراسیون، ریوسکولاریزاسیون، مولر

نجمه محمدی 1 یاسمین قهرمانی 1 دردانه غفاری پور*   1. استادیار دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران   2. دستیار تخصصی دندانپزشکی کودکان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران   نویسنده مسئول: دکتر غفاری پور dghaffaripour@yahoo.com   تاریخ دریافت:29/7/97 تاریخ پذیرش:5/3/98

 

مقدمه: سلامت پالپ دندان طی دوران  تکامل اپکس ریشه دندانهای دایمی که معمولا طی سه سال اول بعداز رویش آنها صورت میگیرد، اهمیت فراروان دارد. هرگونه صدمه به پالپ دندانی طی عفونت اندودنتیک یا ترومای فیزیکی باعث ایجاد اختلال در تکامل ریشه و بازماندن اپکس            می شود. در این دندان ها انجام درمان معمول اندودنتیک به علت وجود دیواره های نازک عاجی دشوار و خطرآفرین است (1, 2). جهت پیشگیری از مشکلات گفته شده، برای دندانهای مذکور یکی از روش های درمان اندودنتیک زیر استفاده می شود: 1- اپکسوژنسیس1: درمانی که برای حفظ حیات پالپ انتهای اپکس ریشه طراحی شده است.                                   2- اپکسیفیکاسیون2: درمانی است که برای ایجاد یک سد کلسیفیه در انتهای ریشه ی دندان های نکروز نابالغ که توانایی ادامه تکامل ریشه را هم ندارند، انجام می شود.     3- تکنیک رژنراسیون3: روشی که در آن رشد پالپ جدید و ادامه­ی تکامل شکل گیری ریشه توسط سلول های بنیادین در دندان های نابالغ غیرزنده صورت می گیرد (3). سلول های دخیل در تکامل ریشه ی دندان، دو نوع سلول اپیتلیالی غلاف هرتویگ و ادنتوبلاست ها هستند که سلول های هرتویگ می توانند باعث تبدیل سلول های بنیادی مزانشیمی به ادنتوبلاست ها شوند و عاج ریشه را تشکیل دهند (4, 5). منشأ سلول های مزانشیمی دو دسته سلول های بنیادی اپیکال ریشه و سلولهای بنیادی بافت پالپی باقی مانده است. غلاف هرتویگ ریشه و سلول های بنیادی اپیکل ریشه مقاوم هستند و می توانند با وجود عفونت و نکروز پالپ زنده بمانند زیرا در منطقه ی با خون رسانی بالا یعنی در اپکس قرار دارند (6, 7)، بنابراین حفاظت این سلول ها از ترومای ناشی از درمانهای اندودنتیک ضروری است (4). اخیرا گزارشات متعددی پتانسیل تکامل شکل گیری حفره علی رغم وجود ضایعات پاتولوژیک را نشان می دهند (4, 5, 8-10). این گزارشات در مقابل روش معمول اپکسیفیکاسیون، روش محافظه کارانه ی جدیدتری را ارایه دادند. از از معایب روش سنتی اپکسیفیکاسیون، عدم تکامل ریشه و نازک بودن دیواره های عاجی و در نتیجه افزایش احتمال شکستگی ریشه  و همچنین مدت زیاد درمان است (3). روش های جدید رژنراسیون، زمینه ی ارائه ی تکامل ریشه را فراهم کرده و در نتیجه احتمال اینگونه شکستگی ها را کاهش می دهد. هدف از این گزارش مورد، القا تکامل ریشه مولر اول دایمی نابالغ نکروز به دنبال درمان کانال ریشه با استفاده از داروی داخل کانال ریشه Double Antibiotic Paste4 ( ترکیب آنتی بیوتیکی دوتایی) می باشد.
گزارش مورد: بیمار پسری سالم، نه ساله با پوسیدگی شدید دندان 36 با ریشه نابالغ جهت درمان مراجعه کرده است. پالپ اکسپوز بود و پاسخی به تست های حرارتی و الکتریکی5 نشان نمی داد که نشانگر نکروز پالپی بود. حساسیت به دق و لقی وجونداشت. در تصویر پری اپیکال اولیه پوسیدگی شدید تاجی و اپکس باز مشاهده شد.    (شکل 1) بعداز تزریق بی حسی و ایجاد حفره ی دسترسی در شرایط ایزولاسیون کافی یک فایل تا 1 میلی متری انتهای کانال ریشه برای تعیین طول دقیق ریشه قرار داده شد. هر کانال ریشه به آرامی با استفاده از 20 میلی لیتر هیپوکلریت سدیم 5/1% برای 5 دقیقه وسپس 20 میلی لیتر سالین برای 5 دقیقه شستشو داده شد.                           سپس کانال ها خشک شدند و خمیر آنتی بیوتیکی دوتایی با استفاده از لنتولوی مارپیچ داخل کانال قرار داده شد. خمیر دوتایی شامل قسمت های مساوی مترونیدازول و سیپروفلوکساسین (250 میلی گرم از هریک) همراه با آب استریل برای ایجاد قوام خمیری اش بود. درانتها هم کانال ریشه با استفاده از ماده ترمیم موقت سیل شد. وازوکانستریکتور جهت امکان ایجاد خونریزی داخل کانال) دسترسی به کانال ایجاد شد و خمیر داخل کانال به   واسطه ی EDTA17% و به دنبال آن نرمال سالین شسته شد. کانال ها با کن کاغذی خشک شد. بعداز آن با اینسترومنت کردن فراتراز ناحیه ی اپیکال توسط یک فایل خونریزی داخل کانال القا شد و در 3 میلی متری CEJ متوقف شد. سپس یک لایه 3-4 میلی متری MTA (Mineral Trioxide Aggregate) و یک لایه گلاس اینومر6 به دنبال آن قرار داده شد (شکل 2). بیمار بمدت 4 هفته دراین وضعیت باقی ماند و درجلسه دوم ملاقات پاسخ دندان به تست های مختلف حیات ارزیابی شد و دیده شد که نشانه عفونت پایدار وجود ندارد، بنابراین بعداز تجویز بی حسی مپی واکایین (بدون وازوکانستریکتور جهت امکان ایجاد خونریزی داخل کانال) دسترسی به کانال ایجاد شد و خمیر داخل کانال به واسطه ی EDTA17% و به دنبال ان نرمال سالین شسته شد. کانال ها با کن کاغذی خشک شد. بعداز آن با اینسترومنت کردن فراتراز ناحیه ی اپیکال توسط یک فایل خونریزی داخل کانال القا شد و در 3 میلی متری CEJ متوقف شد. سپس یک لایه 3-4 میلی متری MTA (Mineral Trioxide Aggregate)و یک لایه گلاس اینومر6 به دنبال آن قرار داده شد (شکل 2). بیمار هر یک ماه یکبار به مدت سه ماه فالوشد که دراین مدت ادامه روند حذف علایم بالینی را شاهد بودیم وبعداز 3 ماه پوشش کامل تاجی شامل روکش استیل ضدزنگ روی دندان 36 قرار داده شد تا سیل مناسب تری ایجاد شود و روند تکامل ریشه انجام شود (شکل 3).

شکل1
 

 

شکل2
 

شکل3
 

بحث: با وجود اینکه رژنراسیون در درمان دندان های خارج شده طی تروما مطرح بود، اما همچنان درمان انتخابی برای دندان نابالغ نکروز، اپکسیفیکاسیون هست، اما مطالعات اخیر به سمت استفاده از رژنراسیون و ریوسکولاریزاسیون سوق پیدا کرده اند (8). رژنراسیون یک روش بیولوژیک برای القا تداوم تشکیل ریشه و کاهش خطرات شکستگی مرتبط با درمان های معمول مرتبط با پالپ نکروتیک نابالغ است. مطالعات متعددی در زمینه مهندسی بافت جهت بازسازی عاج-پالپ انجام شده است که تمام آنها براساس سلول های بنیادین چند پتانسیلی است که به طور فرضی دررژنراسیون اندودنتیک نقش مهمی را ایفا می کنند (11). سلول های بنیادی  پالپ از پالپ دندان بزرگسال جدا شده و پتانسیل بالایی برای تقسیم و تمایز دارند و به علت داشتن برخی آنتی ژن های سطحی ویژه بعنوان سلول های بنیادی مزانشیمال هم مطرح    هستند (12-14). سلول های بنیادی اپیکال ریشه نیز پتانسیل تقسیم و تمایز به انواع سلول ها را داراست و از پاپیلای اپیکال اپکس دندان درحال تکامل ایزوله                می شود (15) که البته نسبت به سلول های بنیادی پالپ با سرعت بیشتری تقسیم شده و توانایی رژنراسیون بیشتری دارند (16). با اینکه مکانیسم دقیق تکامل ریشه هنوز مشخص نیست ولی طبق یافته های اخیر سلول های اپیتلیالی غلاف هرتویگ و ادنتوبلاست های متمایط شده از سلول های مزانشیمال، نقش اساسی در این زمینه دارند، پس محافظت از این سلول ها ضروری است (4, 5). اندریاسن نشان داد که اگر باکتری زدایی کامل با استفاده از داروی داخل کانال به گونه ای که محرک بافت پری اپیکال هم نباشد صورت بگیرد، سلول های غلاف اپیتلیالی هرتویگ ریشه می توانند تکامل ریشه را القا کنند (17). داروی داخل کانال در گزارش حاضر DAP بود که نتایج موفقیت آمیزی را نشان داد. در گزارش Iwaya  و همکاران پس از شستشوی کانال، از DAP برای ضدعفونی استفاده شده و در جلسه ی ششم درمان هم از کلسیم هیدروکسید داخل کانال استفاده شد که نتایج موفقیت آمیزی حاکی از افزایش ضخامت دیواره های کانال و بسته شدن اپکس نشان داد (10).Banches   و همکاران در یک دندان با اپکس باز با شستشو استفاده از ترکیبTAP کانال را ضدعفونی کردند و برای سیل کرونالی هم مشابه روش ما از تا ناحیه ی پایین تر از CEJ و رستوریشن رزینی استفاده کردند. تکامل کامل ریشه هم مشاهده شد که نتایج مشابه گزارش مورد ما بود (8). در این مطالعه هم از ان جهت که Sabrah و همکارانش گزارش کرده بودند که DAP خواص ضدباکتریایی مشابه DAP دارد (18)، تصمیم گرفته شد که برای صرفه جویی در هزینه ها و با توجه به دسترسی بیشتر به مواد               تشکیل دهنده، از DAP  استفاده کنیم.                                        نتیجه گیری: براساس مطالعات اخیر انجام شده در زمینه درمان دندان نکروز نابالغ بااپکس باز،به این نتیجه                می توان رسید که در صورت عاری بودن کانال                  ریشه از آلودگی میکروبی و نیز سالم ماندن سلولهای بنیادی اپیکال ریشه، تکامل ریشه در دندان نابالغ         نکروزمی تواند ادامه پیدا کندو شاید حتی بتوان امیدوار بود که در آینده رژنراسیون و تحریک تکامل ریشه دردندانهای نابالغ نکروز جایگزین درمان معمول اپکسیفیکاسیون شود و عوارض این درمان شامل شکستگی های سرویکالی تاج، ریشه و غیره نیز کمتر شود.

 

 

Refrences

Functional and esthetic rehabilitation for a preschooler child using modified Groper's appliance: a clinical case report  
 Case Report  
 

Abstract        
 

Afzali baghdadabadi N 1 Mohammadi N 2, 3 Rafiee A 2, 3*   1. Postgraduate student, Department of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Science, Shiraz, Iran.   2. Oral and Dental Disease Research Center, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, Iran.   3. Assistant professor, Department of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Shiraz University of Medical Science, Shiraz, Iran.   Corresponding Author:    arafiee@sums.ac.ir

Introduction: Premature loss of primary teeth affects child's nutrition, sleep, growth, and self-confidence. Besides, it can cause undesirable movement of the primary or permanent teeth. Case presentation: This paper reports a 5.5-year old boy presenting with severe-early childhood caries, who had suffered from early extraction of some primary teeth as well as several other dental problems. After thorough clinical and radiographic evaluations, the treatment plan consisted of two phases. In the first phase, the focus of the treatment was on oral hygiene instruction, fluoride therapy, restorative procedures, pulp treatments, and extraction of non-restorable teeth. In the second phase, space management strategies were considered. Conclusion: We designed a new modification of Groper's appliance to serve as space regainer and space maintainer, simultaneously. By replacing the extracted primary anterior teeth, both the parents and the patient were satisfied with the results. Key words: Aesthetics, Rehabilitation, Deciduous Tooth, Orthodontic Space Maintenances.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

بازسازی زیبایی و عملکرد دندانها با استفاده از اپلاینس تغییر یافته Groper در کودک پیش دبستانی: گزارش مورد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       
چکیده                                                                                                                        گزارش مورد
                                                                                

مقدمه: از دست دادن زودهنگام دندان های شیری بر تغذیه، خواب، رشد و اعتماد به نفس اثر می گذارد. هم چنین این موضوع می تواند باعث حرکت ناخواسته دندان شیری و دائمی گردد.   گزارش مورد: این مطالعه به بررسی وضعیت یک پسربچه 5/5 ساله با پوسیدگی شدید، علاوه بر کشیده شدن زودهنگام دندان ها می پردازد. پس از ارزیابی دقیق بالینی و رادیوگرافیک، طرح درمان شامل دو فاز برای کودک در نظر گرفته شد. در فاز اول بر آموزش بهداشت، فلورایدتراپی، درمان ترمیمی، درمان پالپ دندان های قابل نگهداری و کشیدن دندان های غیرقابل نگهداری در نظر گرفته شد. در حالی که در فاز دوم، مدیریت فضای موجود برنامه ریزی شد.   نتیجه گیری: در این مطالعه یک مودیفیکیشن جدید از دستگاه Groper جهت هم زمان حفظ و بازپس گیری فضا طراحی شد. با جایگزین کردن دندان های قدامی شیری، کودک و والدین ایشان از نتایج درمان بسیار خوشنود بودند.       کلمات کلیدی: زیبایی، بازسازی، دندان شیری، فضا نگه دار ارتودنسی

ندا افضلی بغدادآبادی1 نجمه محمدی2،3 آزاده رفیعی2،3*   1. دانشجوی فارغ التحصیل بخش دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشکاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران   2. استادیار مرکز تحقیقات دهان و بیماری های دندان، دانشکده دندانپزشکی، دانشکاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران   3. بخش دندانپزشکی کودکان،دانشکده دندانپزشکی، دانشکاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران   نویسنده مسئول: دکتر آزاده رفیعی Arafiee@sums.sc.ir   تاریخ دریافت: 2/8/97 تاریخ پذیرش:9/3/98

 

مقدمه: دندان های شیری نقش مهمی در توانایی جویدن، اعتماد به نفس، کیفیت زندگی و سلامت کودک از دوران کودکی تا نوجوانی دارند (1). پوسیدگی زودرس اوایل کودکی (ECC) ابتدا در انسیزورهای شیری فک بالا رخ می دهد و سپس در سایر دندان های شیری گسترش می یابد و باعث تخریب وسیعی در ساختار دندان ها می گردد (2). پوسیدگی زودرس دندانهای شیری می تواند بر تغذیه، خواب و رشد کلی کودک تأثیر گذار باشد (3). برخی محققان به افزایش خطر ابتلا به پوسیدگی در دندان های دائمی کودکان مبتلا به ECC درمان نشده اشاره کرده اند (4). Kramer و همکاران عقیده دارند که شروع پوسیدگی در سه سالگی عامل مهمی در ایجاد ضایعات پوسیدگی جدید در شش سالگی است (5). از دست رفتن زودهنگام دندانهای قدامی شیری ممکن است باعث کمتر لبخند زدن و صحبت کردن کودک شود. اثرات روانشناختی این موضوع سبب کمرویی، افسردگی و عدم اعتماد به نفس به ویژه در هنگام ورود به مهدکودک می شود (6، 7). بسیاری از صداها دراثر تماس زبان با سطح لینگوال انسیزورهای ماگزیلا ایجاد می شود (8، 9). به طور کلی، دندانهای شیری به عنوان راهنمایی برای رویش دندان های دائمی و حفظ طول قوس فک عمل می کنند. از دست رفتن زودرس دندانهای شیری می تواند باعث حرکت نامطلوب دندانهای شیری یا دائمی شود. در از دست رفتن دندان مولراول شیری امکان حرکت مزیالی مولر دوم شیری وحرکت دیستالی کانین شیری وجود دارد که می تواند سبب از دست رفتن فضا در هر دو جهت شود (10). مهم ترین دلیل برای جایگزینی دندانهای قدامی از دست رفته، زیبایی      است (10). فضانگهدار می تواند متحرک، ثابت، فانکشنال  یا غیر فانکشنال باشد. دستگاه های ثابت نسبت به دستگاه های متحرک بیشتر مورد پذیرش کودک کم سن و سال است (11). از بریج قدامی ثابت Groper یا دنچر پارسیل کودکان می توان برای کودکانی که دندان های قدامی کشیده شده دارند استفاده کرد. این دستگاه علاوه بر زیبایی، می تواند به عنوان فضانگهدار و یا برای اهداف فانکشنال در قسمت های خلفی فک در صورتی که دندانی خارج شده باشد عمل کند (12). در این گزارش، نحوه درمان یک پسر 5/5 ساله با S-ECC ، با سابقه ی از دست دادن زودرس دندانهای قدامی فک بالا، شرح داده می شود.
گزارش مورد: یک پسر 5.5 ساله با شکایت اصلی از درد و آبسه در سمت راست فک پایین و از دست دادن چند دندان شیری به بخش دندانپزشکی کودکان (دانشکده دندانپزشکی شیراز، ایران) ارجاع داده شد. در سابقه پزشکی بیمار، مورد خاصی گزارش نشده بود. کودک خجالتی و تمایلی به لبخند زدن نداشت، اما میزان همکاری وی بر اساس طبقه بندی رفتار فرانکل، مثبت (+) بود. بیمار در تلفظ برخی از کلمات و حروف مانند'' d '' ، '' t '' و '' z ''مشکل داشت. معاینه خارج دهانی الگوی رشد صورتی متقارن را نشان  می داد. در معاینه داخل دهانی، دندان های شماره 51 ، 52، 61، 62، 64 به دلیل درد و آبسه در سن سه سالگی کشیده شده بودند. دندانهای شماره 74 ، 75 غیر قابل ترمیم و بازسازی بودند. والدین وی سابقه درمان پالپ این           دندان ها را در سال گذشته گزارش کردند، اما عدم   موفقیت درمان مشهود بود. همچنین ضایعات پوسیدگی متعددی بر روی سایر دندان ها مشاهده می شد (شماره 55،54،53،63،65،73،72،71،81،82،83،84،85).  براساس تاریخچه، یافته های بالینی و رادیوگرافی تشخیص S-ECC داده شد. شکل 1 فتوگرافی های خارج دهانی و داخل دهانی را قبل از درمان نشان می دهد. در ناحیه دندان شماره 64، حرکت مزیال مولر دوم شیری (# 65) و حرکت دیستال کانین شیری (# 63) ، سبب از دست رفتن فضا در هر دو جهت شده بود. به دلیل تخریب شدید دندان ها در فک مقابل ( 75،74) و عدم وجود تماس های اکلوزالی، مهاجرت مزیال مولر دوم شیری قبل از رویش فعال مولر اول دائمی اتفاق افتاده بود. شکل 2 تصاویر رادیوگرافی را نشان می دهد.  طرح درمان شامل دو فاز برای کودک در نظر گرفته شد. در فاز اول آموزش بهداشت، فلورایدتراپی، درمان ترمیمی، درمان پالپ دندان های قابل نگهداری و کشیدن دندان های غیرقابل نگهداری در نظر گرفته شد. در فاز دوم، مدیریت فضای موجود، شامل آماده سازی فضا نگهدار و باز پس گیری فضا با جایگزینی دندان های قدامی از دست رفته، برنامه ریزی شد. جدول 1 رویکرد درمانی را در مرحله اول خلاصه می کند. در این بیمار، در فک پایین از پلاک متحرک آکریلی فانکشنال همراه با گسترش دیستالی (دندان های پروتزی جایگزین دندان 74و 75)  استفاده شد، تا اولین مولر دائمی در موقعیت مناسب هدایت شود.              

شکل1: نمای داخل و خارج دهانی بیمار قبل از شروع درمان
 

شکل2: تصاویر رادیوگرافی بیمار قبل از شروع درمان
 

نمودار1: خلاصه رویکرد درمانی در فاز اول

علت	دندان	درمان
ریسک بالای پوسیدگی	همه دندانها	فلورایدتراپی
پالپیت برگشت ناپذیر یا نکروز پالپ ریشه ای در مواردی که تحلیل ریشه جزئی و یا عدم تحلیل مشاهده می شود	84، 73، 54	پالپکتومی
درد به علت گیر غذایی، اکسپوزپالپ هنگام برداشت پوسیدگی (پالپیت برگشت پذیر)	55	پالپوتومی
درمان ترمیمی در ناحیه خلفی فکین	85، 65	ترمیم آمالگام
درمان ترمیمی در ناحیه قدامی فکین	83، 63، 53	ترمیم کامپوزیت
ساختار دندانی ضعیف	84، 55، 54	روکش فلزی
غیر قابل ترمیم	75، 74	کشیدن دندان

 

پس از آن که رویش مولراول دائمی کامل شد، این اپلاینس با یک اپلاینس متحرک جدید برای افزایش گیر و پذیرش بهتر آن توسط کودک جایگزین شد. اپلاینس فک بالا به دو منظور، فراهم کردن زیبایی در قدام و بازپس گیری فضای از دست رفته درناحیه دندان شماره 64 ساخته شد. بنابراین، یک مودیفیکیشن جدید از اپلاینس Groper که دارای پیچ دیستالیزه کننده بود، طراحی شد. بندهای ارتودنسی با سایز مناسب روی دندانهای شماره 55 ، 65 تطابق داده شد. برای بند دندان شماره 63 از روکش استیل دندان کانین شیری که لبه انسیزال آن برداشته و سپس فرم داده شد، استفاده گردید. پس از قالبگیری با آلژینات از فک بالا به همراه بند روی دندان های 55 ،63، 65 ، قالب گچی ریخته شد و فریم ورکی از سیم استنلس استیل (0.9 میلی متر) روی کست از دندان شماره 55 تا دندان شماره 63ساخته شد. سیم 0.9 به قسمت پالاتال باندها روی دندانهای شماره 55 و 63 لحیم شد. پیچ دیستالیزه کننده بین دندانهای شماره 63 و 65 قرار گرفت. فریم ورک و پیچ دیستالیزه کننده درون رزین آکریلیک ثابت شدند. دندانهای پروتزی آکریلیک با رنگ A2 برای جایگزینی دندانهای شماره 51 ، 52 ، 61 ، 62 انتخاب شدند و توسط زبانه های فلزی به فریم ورک گسترش یافته از دندانهای بند گذاری شده فیکس شدند. قبل از سمان کردن، اپلاینس از لحاظ مناسب بودن در دهان بررسی شد و سپس توسط سمان گلاس آیونومر( Fuji1, Japan ) سمان شد.  نحوه باز کردن پیچ دیستالیزه کننده به والدین آموزش داده شد که پیچ را یک بار در هفته اول و سپس دو بار در              هفته های بعدی باز کنند. حرکت مورد نیاز برای مولردوم شیری سه میلی متر در نظر گرفته شد. شکل 3 اپلاینس های فک بالا و فک پایین را نشان می دهد.                                بعد از سمان کردن اپلاینس، کودک و والدینش از مشاهده دندان های بازگردانده شده در ناحیه قدام خشنود بودند. کودک لبخند بزرگی بر چهره داشت و با خوشحالی بالا و پایین می پرید. دستورالعمل های لازم برای بهداشت دهان و دندان و مراقبت های لازم به والدین داده شد.                    به والدین اطلاع داده شد که برای جلوگیری از تداخل در رویش دندان جانشین دائمی، رادیوگرافی از ناحیه قدامی فک بالا باید با فاصله های 6 ماه انجام شود                               تا در صورت نیاز اپلاینس خارج گردد.                              اولین فراخوان بعد از 24 ساعت و سپس یک ماه بعد بود. پس از گذشت یک ماه، والدین عنوان کردند که تغذیه و تلفظ بعضی حروف بهبود یافته است. کودک با اپلاینس  کاملاً راحت و از وجود دندان های قدام خوشحال بود.                    قرار ملاقات بعدی بیمار سه ماه بعد در نظر گرفته شد.              بعد از سه ماه فضای کافی به دست آمده بود.                                  تصاویر فالوآپ خارج از دهانی، داخل دهان و رادیوگرافی یک ساله در شکل 4 و 5 نشان داده شده است. بحث: شایع ترین عامل خطر برای ایجاد مشکلات طول قوس در دوره دندانهای شیری، از دست رفتن زودرس دندان شیری است (10). این امر می تواند با قرار دادن یک فضا نگهداردر صورت عدم ازدست رفتن فضا یا بازگرداندن فضا در صورت از دست رفتن فضا، مدیریت شود. در صورت از دست رفتن مولردوم شیری، برای جلوگیری از دست رفتن فضا به دلیل مهاجرت مزیالی اولین مولر دائمی در هنگام رویش، از اپلاینس دیستال شو استفاده می شود (13). اگر چند مولر شیری از دست رود و مولر اول دائمی در مرحله رویش فعال باشد، می توان از یک اپلاینس متحرک که قسمت آکریلی آن در تماس با مزیال مولر اول دائمی در حال رویش است به حفظ طول قوس کمک گرفت (13).

شکل3: اپلاینس های ساخته شده برای فک بالا و پایین، به پیچ دیستالیزه کننده در اپلاینس فک بالا توجه نمایید.
 

 
شکل4: تصاویر رادیوگرافی بیمار بعد از اتمام درمان
 

شکل5: نمای داخل و خارج دهانی بیمار یک سال پس از اتمام درمان

در بیمار گزارش شده، پس از خارج کردن دندانهای شماره 74 و 75 از پلاک متحرک  حاوی دندان های آکریلی برای فراهم کردن فانکش و جلوگیری از ازدست رفتن فضا استفاده شد. در قسمت قدام فک، از دست رفتن زودهنگام دندان شیری در اکثر مواقع باعث از دست رفتن فضا نمی شود. در این گزارش، دلیل جایگزینی دندان های قدامی، بازگرداندن ظاهری مناسب بود که کودک بدنبال آن بود. کودک در بازی با همسن و سالانش دچار مشکل شده بود و از صحبت کردن و لبخندزدن خجالت می کشید.                   در از دست رفتن زودرس دندان های قدام شیری می توان از اپلاینس Groper یا اپلاینس پارسیل ثابت کودکان برای زیبایی استفاده کرد. دندان های قدامی پروتزی توسط یک لینگوال آرک لحیم شده به بند مولر شیری ثابت می شوند، که توانایی بهبود تکلم، جویدن و جلوگیری از عادتهای پارافانکشنال را دارد (10). دستگاه  Groperکه ابتدا توسط Jasmin و Groper در سال 1984 معرفی شد، از دندان های آکریلی متصل به سیم پالاتالی تشکیل شده است (14). در کیس حاضر، ما برای اولین بار، یک دستگاه چند منظوره طراحی کرده ایم که به عنوان یک بازگرداننده فضا در ناحیه دندان شماره 64 ، نگهدارنده فضا و جایگزینی دندان های قدامی ازدست رفته عمل می کند.                        این اپلاینس با استفاده ازیک پیچ دیستالیزه کننده  به بازکردن فضای از دست رفته کمک می کند. علاوه بر این، این اپلاینس از نظر فیزیکی و روانی  راحتی بیشتری را در مقایسه با اپلاینس متحرک برای یک کودک کم سن و سال فراهم می کند.
نتیجه گیری: مدیفیکیشن اپلاینس Groper نتایج خوبی به همراه داشت. هم بیمار و هم والدین از طرح درمان راضی بودند. پیگیری های 12 ماهه نشان داد که این طرح             جدید ساده، مؤثر و امیدوار کننده است.

 

 

Refrences